با احداث واحدهای مختلف پتروشیمی در ایران و به وجود آمدن صنایع مرتبط با این حوزه، نیاز این صنایع برای فعالیت در بستری شفاف بیش از پیش احساس شد و از طرف دیگر مجتمع های پتروشیمی نیاز اساسی به تامین مالی داشتند و سیستم بانکی نمی توانست پاسخگوی آن ها باشد؛ به همین دلیل بسیاری از واحدهای پتروشیمی در بازار سرمایه پذیرفته شدند و گروه مجزایی را تحت عنوان «گروه محصولات شیمیایی» به وجود آوردند که در حال حاضر به عنوان یکی از بزرگترین گروه فعال در بازار سرمایه شناخته می شود.
لازم به ذکر است که در گروه محصولات شیمیایی، علاوه بر واحدهای پتروشیمی، کارخانه های دیگر مانند تولید کنندگان محصولات شوینده و مواد اولیه آن، تولید کنندگان لعاب و فرآورده های سرامیکی و... نیز وجود دارند؛ اما با توجه به فعالیت های گسترده مجتمع های پتروشیمی در گروه محصولات شیمیایی، عمده ارزش بازار و سهام فعال در این گروه را صنایع مرتبط با زنجیره تولید محصولات پتروشیمی تشکیل می دهند.
گروه محصولات شیمیایی به دلیل سودآوری مناسب و تکرار پذیر شرکت های فعال در آن، همواره به عنوان یکی از بهترین گزینه ها برای سرمایه گذاری شناخته می شود و عوامل متعددی بر روند سودآوری این شرکت ها اثر می گذارد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم.
یکی از آیتم های تاثیر گذار بر سودآوری این گروه قیمت جهانی، این محصولات می باشد .
اصلی ترین دلیل سودآوری مستمر واحدهای پتروشیمی در ایران، عدم قیمت گذاری دستوری بر روی محصولات این شرکت هاست و همواره فروش محصولات پتروشیمی در ایران براساس قیمت های جهانی بوده و نوسانات بازارهای کامودیتی می تواند بر روند سودسازی این شرکت ها اثر بگذارد.
از دیگر عوامل تاثیر گذار نرخ ارز است. از آنجا که قیمت فروش محصولات پتروشیمی در ایران بر پایه قیمت های جهانی است، برای مشخص شدن قیمت محصولات پتروشیمی در ایران، بایستی این قیمت های جهانی در قیمت دلار ضرب شود تا نرخ ریالی آن بدست بیاید؛ به همین دلیل میزان فروش و سود شرکت های فعال در گروه محصولات شیمیایی، رابطه مستقیمی با نرخ ارز دارد.
بورس کالا ،در سالیان اخیر برای افزایش شفافیت، برخی از محصولات شرکت های پتروشیمی وارد بورس کالا شدند و همین عامل باعث ثبات در روند عرضه و تقاضا و متعادل شدن قیمت ها شده است و قطعا می تواند بر روی سودآوری آن ها تاثیر داشته باشد.
کی دیگر از عوامل موثر بر حاشیه سود شرکت های فعال در گروه محصولات شیمیایی، قیمت انرژی فروخته شده به مجتمع های پتروشیمی توسط دولت است؛ قیمت انرژی مصرفی در صنایع مختلف، همواره بخش بزرگی از هزینه های تولیدی شرکت ها را شامل می شود؛ بنابراین نوسانات در قیمت گذاری انرژی مصرفی (گاز و...) این واحد های تولیدی، می تواند سودسازی آن ها را دچار تلاطم کند.
گروه محصولات شیمیایی به دلیل قرار گرفتن شرکت های پتروشیمی ارزشمند در آن، همواره به عنوان یکی از فرصت های جذاب برای سرمایه گذاری شناخته می شود و در حال حاضر لقب بزرگترین گروه فعال در بازار سرمایه را با خود به همراه دارد و لازم به ذکر است که اکثر شرکت های فعال در این گروه، سودهای خوب و مناسبی را در مجمع های خود تقسیم می کنند و بازدهی گروه را بالا می برد، که این موضوع باعث افزایش تمایل سرمایه گذاران برای خرید سهام این شرکت ها می شود.
در جدول زیر ۴ سهمی که بازدهی بالای ۱۰۰٪ در سال ۱۴۰۱ را از گروه محصولات شیمیایی با احتساب سود نقدی و افزایش سرمایه داشتند، بررسی شده است .
*در ادامه به معرفی چهار شرکت با بازدهی برتر این گروه می پردازیم :
پتروشیمی بوعلی
مجتمع پتروشیمی بوعلی سینا در زمینی به مساحت ۳۶ هکتار در شمال غربی خلیج فارس در استان خوزستان و در منطقه ویژه بندر امام خمینی قرار دارد. این مجتمع، سومین طرح آروماتیکی صنایع پتروشیمی ایران است که عملیات اجرایی آن در فروردین ماه ۱۳۸۰ آغار شد و واحدهای تولیدی آن در سال ۱۳۸۳ راه اندازی گردید.
آروماتیک چیست؟
پس به طور کلی به ترکیبات حلقوی هیدروکربنی که در ساختار خود دارای حلقه هایی با ۶ اتم کربن هستتند، آروماتیک گفته میشود. ترکیبات آروماتیک به خصوص بنزن، تولو ن و زایلن ها به عنوان خوراک اصلی برای تولید تعداد بسیاری از مواد واسطه صنعت پتروشیمی مورد استفاده قرار می گیرند که آنها نیز به نوبه خود در تولید الیاف مصنوعی، رزین، مواد منفجره، آفت کش ها، مواد شوینده و بسیاری دیگر از مواد نقش دارند .
مجتمع های تولید آروماتیک در ایران:
مهمترین شرکتهای تولیدکننده محصولات آروماتیک در ایران عبارتند ار:
پتروشیمی نوری، پتروشیمی بوعلی سینا، پتروشیمی اصفهان و پتروشیمی های بندر امام و تبریز.
چرخه تولید محصولات شرکت بوعلی :
در جدول زیر محصولات تولیدی بوعلی به همراه دسته بندی نوع محصول آورده شده است :
مصرف کنندگان عمده بنزن در کشور، پترو شیمی پارس با مصرف ۴۸۰ هزار تن، پترو شیمی تبریز ۷۹ هزار تن که بخشی از آن را خود تولید میکند، پتروشیمی کارون ۲۸ هزارتن، پتروشیمی بیستون ۱۵ هزارتن و سرمایه گذاری صنایع شیمیایی ایران با ۱۲ هزارتن مصرف در سال هستند. ۴۹ درصد از بنزن تولیدی کشور، صرف تولید استایرن میشود.
بزرگترین مصرف کننده پارازایلین در کشور، پتروشیمی تندگویان با ۴۹۸ هزارتن مصرف و بزرگترین مصرف کننده ارتوزایلین پتروشیمی فارابی با ۴۸ هزار تن در سال است.
شرکت نیرو کلر :
شرکت نیروکلر در سال ۱۳۶۳ با نام تولا تاسیس شد، سال ۱۳۶۴ به نیروکلر تغییر نام داد، سال ۱۳۶۸ به اصفهان انتقال یافت و فعالیت خود را در زمینه تولید کلر، سود و مشتقات آن به منظور تامین آب آشامیدنی سالم جامعه و قسمتی از صنایع دیگر از سال ۱۳۷۶ آغاز نمود و تا کنون بخشی از تولیدات خود را نیز به خارج از کشور صادر نموده است.
در سال ۱۳۹۱ شرکت واحد یزد را به منظور تولید محصولات پایین دستی، بدست آوردن بازار مصرف کلر و افزایش سبد محصولات خریداری کرد.
محصولات شرکت :
مواد اولیه و تامین کنندگان شرکت:
بررسی بازار سود کاستیک
سود کاستیک از مواد حیاتی برای تولید محصولاتی اعم از پلاستیک ها، مواد دارویی و افزودنی ها برای تصفیه آب است.
در میان مدت، اتتظار می رود بازار سود کاستیک آسیایی با افزایش حجم معاملات مواجه شود. همچنین پیش بینی ها حاکی از این است که حجم تقاضا بیشتر از حجم عرضه خواهد بود که باعث افزایش قیمت خواهد شد.
سرمایه گذاری صنایع پتروشیمی
این شرکت دارای چندین شرکت فرعی و تابعه می باشد و همچنین خود جزء واحدهای تجاری فرعی شرکت سرمایه گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین (تاپیکو) بوده و واحد تجاری نهایی، شستا می باشد.
فعالیت های وپترو مشتمل بر ۵ بخش تولید، خدمات فنی و مهندسی، بازرگانی و سرمایه گذاری، پروژه یا و بازار سرمایه است که فعالیت هر کدام از این بخشها در قالب شرکتهای عضو گروه و به شرح ذیل انجام می شود:
گروه گذاری سرمایه گذاری ، گروه خدمات فنی مهندسی، گروه شیمیایی، گروه لوله ساز، گروه دوده، گروه شرکتهای غیر مدیریتی.
شرکت پتروشیمی ارومیه
شرکت پتروشیمی ارومیه در تاریخ ۱۳۷۷.۱۲.۱۶ به صورت سهامی خاص تاسیس شد. شرکت پتروشیمی ارومیه یک واحد تولیدی است که در زمینه تولید انواع محصولات شیمیایی از قبیل کریستال ملامین، سولفات آمونیوم و پتاسیم و اسید سولفوریک فعالیت میکند.
محصولات شرکت :
تامین کنندگان مواد اولیه
اوره صنعتی: شرکت پتروشیمی ارومیه، اوره مورد نیاز برای تولید کریستال ملامین خود را از پتروشیمی شیراز خریداری میکند .
اسید سولفوریک: شرکت پتروشیمی ارومیه تولید کننده اسیدسولفوریک ۹.۹۹ درصدی است. اما با توجه به نیاز به اسیدسولفوریک رقیق در تولید کودهای شیمیایی، این شرکت اسید غلیظ خود را به پتروشیمی اروند فروخته و درعوض اسید سولفوریک ۷۰ ٪خریدار میکند. نرخ خرید نیز معادل ۱۰ ٪نرخ فروش اسید غلیظ به پتروشیمی اروند تعیین شده است .
گوگرد: با توجه به کیفیت باالتر گوگرد تولیدی در پالایشگاه های گازی نسبت به پالایشگاه های نفتی، این شرکت گوگرد خود را از پالایشگاه های ایام و تبریز خرید میکند. نرخ خرید نیز بر اساس قیمت های بورس کالا خواهد بود .
آمونیاک: شرکت آمونیاک مورد نیاز خود را از شرکت پتروشیمی لردگان تامین می کند .
مواد مصرفی شرکت و تامین کنندگان انها عبارتند از :
نرخ مواد مصرفی
نرخ خرید مواد اولیه تاثیر بسزایی در بهای تمام شده محصولات شرکت
دارد. در این میان، سه محصول کلرید پتاسیم، اوره و آمونیاک بیشترین تاثیر را در بهای تمام شده محصولات شرکت دارا هستند. برای تهیه کلرید پتاسیم نیاز به ماده معدنی به نام کلروپتاس است که منبع اصلی تامین آن کشورهای روسیه، اوکراین، بلاروس و ازبکستان هستند. با توجه به بروز جنگ روسیه علیه اوکراین، قیمت این ماده معدنی جهش چشمگیری داشته است که خود باعث افزایش ناگهانی قیمت کلرید پتاسیم به عنوان ماده اولیه مورد نیاز
شرکت پتروشیمی ارومیه شده است. با توجه به افزایش ناگهانی قیمت کلرید پتاسیم، شرکت در حال حاضر این ماده اولیه خود را از تامین کننده داخلی (مجتمع پتاس خور و بیابانک) خریداری میکند. همچنین با توجه به افزایش
قیمت آمونیاک و اوره در چندماه اخیر، بهای تمام شده محصولات شرکت افزایشی بوده است که در صورت افزایش نرخ فروش محصولات نهایی این هزینه ها پوشش داده خواهد شد. در مجموع در صورت اصلاح قیمت محصولات
نهایی، افزایش قیمت مواد اولیه تاثیر در سوآوری شرکت نخواهد داشت و بعضا باعث بهبود سود شرکت نیز خواهد شد .