دنیای ارزهای دیجیتال و امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) به سرعت در حال تحول است. با نفوذ فزاینده فناوری بلاکچین و ترکیب آن با فناوری اطلاعات، مفاهیم کاملا جدیدی معرفی می‌شوند. یکی از این مفاهیم که این روزها یک موضوع داغ در بین علاقه‌مندان به ارزهای دیجیتال است و نوید یک انقلاب جدید را می‌دهد، شبکه زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز (Decentralized physical infrastructure network) یا به اختصار دپین (DePIN) است. گفت‌وگوهای فعالی در مورد استفاده از این فناوری و نحوه ایجاد یک برنامه بلاکچینی موفق در سال ۲۰۲۴ وجود دارد. انتظار می‌رود که در سال‌های آینده، پذیرش گسترده‌تری از مفهوم دپین داشته باشیم و به همین دلیل، این مقاله را به معرفی مفهوم DePIN و مزایای آن اختصاص داده‌ایم. با ما همراه باشید.
دپین چیست؟
شبکه زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز یا دپین (DePIN) شبکه‌ای است که از مشوق‌های توکنی برای ایجاد انگیزه در افراد برای به اشتراک گذاشتن منابع خود استفاده می‌کند. این اشتراک منابع طیف وسیعی از حوزه‌ها را پوشش می‌دهد؛ از جمله: ذخیره‌سازی، ترافیک ارتباطات، محاسبات ابری، انرژی و غیره. در واقع، DePIN ارائه زیرساخت توسط شرکت‌های متمرکز را به شکلی از جمع‌سپاری تبدیل کرده که کاربران سراسر جهان را درگیر می‌کند.
اما چرا به دپین نیاز داریم؟ پاسخ به این سوال در محدودیت‌های زیرساخت‌های فعلی ICT (فناوری اطلاعات و ارتباطات) نهفته است. DePIN یک زیرساخت غیرمتمرکز و امکان رسیدگی به محدودیت‌های مختلف را فراهم می‌کند.
اصطلاح زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز برای اولین بار در گزارش سرمایه‌گذاری موسسه تحقیقاتی مساری (Messari) که آمارهای مرتبط با دپین را تنظیم کرده است، استفاده شد و مورد تاکید قرار گرفت.
اتریوم به عنوان زنجیره اصلی پروژه‌های DePIN شناخته می‌شود، اما سولانا نیز در حال تثبیت موقعیت خود در این حوزه است. از رهبران این بازار می‌توان به پروژه‌هایی همچون فایل کوین (Filecoin)، رندر نتورک (Render Network)، تتا نتورک (Theta Network)، آرویو (Arweave) و آکاش نتورک (Akash Network)، اشاره کرد.
شبکه DePIN چگونه کار می‌کند؟
همان‌طور که گفته شد، زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز از یک مدل اقتصاد توکنی استفاده می‌کند تا کاربران را تشویق کند که منابعی از جمله قدرت GPU (واحد پردازش گرافیکی)، هات‌اسپات، فضای ذخیره‌سازی و غیره، را به اشتراک بگذارند. در روزهای اولیه دپین، توکن‌های مذکور اغلب ارزش واقعی نداشتند؛ بنابراین کاربران رفتاری مشابه رفتار سرمایه‌گذاران خطرپذیر از خود نشان می‌دادند. به این صورت که آنها در پروژه‌های صعودی و دارای پتانسیل DePIN سرمایه‌گذاری می‌کردند و به دنبال آن بودند که از مزایای افزایش خرید و افزایش قیمت توکن بهره‌مند شوند.
پروژه‌های زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز مدرن دارای اهداف زیر هستند:
جذب مشارکت‌کنندگان جانب عرضه ( supply-side ) از طریق توکن‌ها: اتخاذ یک مدل اقتصادی توکنی به خوبی تثبیت‌شده، شرکت‌کنندگان اولیه را برای مشارکت در ساخت شبکه و تامین منابع جذب می‌کند. در ازای این کار، آنها با توکن‌ها پاداش می‌گیرند. جذب مصرف‌کنندگان: با رشد ارائه‌دهندگان منابع، برخی از توسعه‌دهندگان برای ایجاد محصولات به اکوسیستم می‌پیوندند. هنگامی که ارائه‌دهنده بتواند خدمات خاصی را با قیمت پایین‌تری در مقایسه با زیرساخت‌های متمرکز ارائه دهد، مصرف‌کنندگان نیز جذب دپین می‌شوند. ایجاد بازخورد مثبت: با افزایش تعداد کاربران، این تقاضا، انگیزه مشارکت‌کنندگان جانب عرضه را با درآمدهای بالاتر افزایش می‌دهد و یک حلقه بازخورد مثبت ایجاد می‌شود. این امر، مشارکت بیشتری را هم از طرف عرضه و هم از طرف تقاضا جلب می‌کند. پروژه‌های اولیه در فضای DePIN، بیشتر بر فناوری‌های ذخیره‌سازی و ارتباطی متمرکز بودند؛ مانند: هلیوم (Helium- ۲۰۱۳)، استورج (Storj- ۲۰۱۴) و سیا (Sia- ۲۰۱۵). امروزه با توسعه اینترنت، اینترنت اشیا (IoT) و هوش مصنوعی (AI)، تمرکز نوآوری‌های حوزه زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز نیز به محاسبات، ذخیره‌سازی، فناوری‌های ارتباطی و جمع‌آوری و اشتراک داده‌ها، گسترش یافته است.
مقایسه شبکه‌های منابع فیزیکی با شبکه‌های منابع دیجیتال
در ادامه، تفاوت‌های اصلی بین شبکه‌های منابع فیزیکی و شبکه‌های منابع دیجیتال آمده است.
شبکه‌های منابع فیزیکی | شبکه‌های منابع دیجیتال | |
دسترسی | محدود به محدودیت‌های جغرافیایی؛ برای نگهداری و بهره‌برداری، اغلب به حضور فیزیکی نیاز است. | در سطح جهانی قابل‌دسترسی است و امکان مدیریت و استفاده از راه دور از منابع را فراهم می‌کند. |
مقیاس‌پذیری | گسترش شبکه‌های فیزیکی اغلب مستلزم سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در بخش زمان و هزینه است. | با افزودن یا تنظیم منابع به صورت مجازی، به راحتی مقیاس‌پذیر بوده و با ارائه انعطاف‌پذیری بیشتر، مقرون‌به‌صرفه‌تر است. |
نگهداری | نگهداری و تعمیرات منظم برای اجزای فیزیکی ضروری است و احتمال خرابی در طول این فعالیت‌ها نیز وجود دارد. | تعمیر و نگهداری شامل به‌روزرسانی‌های نرم افزاری و اقدامات امنیتی دیجیتال است که حداقل تاثیر را بر عملیات‌های جاری دارد. |
تکرار منابع | دارایی‌های فیزیکی باید برای افزونگی تکرار شوند که منجر به هزینه و مصرف منابع بیشتر می‌شود. | منابع دیجیتال را می‌توان به طور کارآمدتر تکرار یا پشتیبان‌گیری کرد که ضمن کاهش هزینه‌ها، انعطاف‌پذیری را بهبود می‌بخشد. |
هزینه | هزینه‌های راه‌اندازی اولیه معمولا به دلیل خرید دارایی‌ها و زیرساخت فیزیکی بالاتر است. | هزینه‌های راه‌اندازی اولیه معمولا کمتر است، اما هزینه‌های عملیاتی مداوم ممکن است شامل مجوزهای نرم افزاری و خدمات ابری باشد. |
انعطاف‌پذیری | انعطاف‌پذیری محدود در پیکربندی مجدد شبکه‌های فیزیکی، که اغلب به زمان و سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی نیاز دارد. | بسیار انعطاف‌پذیر است و امکان تنظیمات سریع برای تخصیص منابع، پیکربندی و انطباق با نیازهای در حال تغییر را فراهم می‌کند. |
امنیت | تدابیر امنیتی فیزیکی برای محافظت از دارایی‌ها بسیار مهم است و هر گونه نقض می‌تواند عواقب قابل‌توجهی داشته باشد. | اقدامات امنیتی دیجیتال، مانند پروتکل‌های رمزگذاری و امنیت سایبری، برای حفاظت از داده‌ها و سیستم‌ها ضروری است. |
طول عمر | دارایی‌های فیزیکی طول عمر محدودی دارند و ممکن است در طول زمان منسوخ شوند و نیاز به ارتقای منظم داشته باشند. | منابع دیجیتال می‌توانند طول عمر بیشتری داشته باشند و پتانسیل به‌روزرسانی و ارتقاء برای افزایش عملکرد را دارند. |
جدول فوق یک نمای کلی را ارائه می‌دهد و موارد خاص ممکن است بر اساس صنعت، زمینه و پیشرفت‌های فناوری، متفاوت باشد.
زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز چگونه وب ۳ را متحول می‌کند؟
دپین به عنوان راه‌حلی برای رسیدگی به چالش‌های حیاتی در اکوسیستم وب ۳، به ویژه محدودیت‌های مرتبط با زیرساخت‌های متمرکز ظاهر شده است. این مدل غیرمتمرکز می‌تواند فشار را بر نقاط شکست کاهش دهد و زیرساخت قوی‌تر و سازگارتری را برای برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) ایجاد کند.
زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز نقشی اساسی در تسهیل ایجاد برنامه‌هایی دارد که نیاز به پشتیبانی زیرساخت فیزیکی دارند. این نوع برنامه‌ها اغلب به قدرت محاسباتی، ذخیره‌سازی و پهنای باند قابل‌توجهی نیاز دارند. برای حل این مشکل، DePIN یک شبکه غیرمتمرکز از منابع را فراهم می‌کند که توسعه‌دهندگان می‌توانند از آن استفاده نمایند.
علاوه بر این، از طریق دپین، دسترسی جهانی به وب ۳ نیز ممکن می‌شود. در مناطق با دسترسی محدود به زیرساخت‌های متمرکز سنتی، سیستم‌های غیرمتمرکز امکان پذیرش گسترده فناوری‌های نوآورانه را فراهم می‌کنند.
نمونه‌هایی از پروژه‌های دپین
در ادامه، ۴ پروژه رمزارزی مبتنی بر فناوری DePIN آورده شده است.
فایل کوین و آرویو؛ رهبران بخش ذخیره‌سازی غیرمتمرکز
فایل کوین از طریق سیستم فایل بین سیاره‌ای (IPFS- یک سیستم توزیع فایل همتا به همتا و غیر متمرکز) یک فضای ذخیره‌سازی توزیع‌شده را از طریق مشوق‌های توکنی ایجاد می‌کند و آرویو یک راه‌حل ذخیره‌سازی دائمی را ارائه می‌دهد. این نوآوری‌ها هزینه ذخیره‌سازی را کاهش می‌دهند و امنیت و قابلیت اطمینان ذخیره داده‌ها را بهبود می‌بخشند.
هلیوم؛ پیشرو در شبکه‌های بی‌سیم غیرمتمرکز
با پیشرفت چشمگیر فضای اینترنت اشیا و چالش‌های موجود در بازارهای ۵G و وای‌فای، موفقیت هلیوم در استفاده موثر از فناوری غیرمتمرکز برای حل مشکل هزینه‌های بالای زیرساخت‌های اینترنت اشیا نهفته است.
رندر نتورک؛ ستاره نوظهور محاسبات غیرمتمرکز
رندر نتورک، یک پلتفرم غیرمتمرکز برای رندرینگ GPU است که راه‌حل جدیدی برای رندرینگ تصویر و انیمیشن ارائه می‌دهد.
تتا نتورک؛ مبتکر جریان‌سازی غیرمتمرکز رسانه
تتا نتورک از فناوری غیرمتمرکز برای بهینه‌سازی تحویل محتوا، کاهش هزینه و افزایش کارایی تحویل تصویر استفاده می‌کند. یکی از اهداف اصلی تتا نتورک، ارائه تجربه بهتری از تماشای ویدیو برای کاربران است.
خلاصه مطلب
در این مقال، به معرفی مفهوم شبکه زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز و مزایای آن پرداختیم.
همان‌طور که گفته شد، دپین یک مدل هیجان‌انگیز برای ایجاد انگیزه جهت اشتراک‌گذاری منابع از طریق فناوری بلاکچین است. موارد استفاده از DePIN متنوع است: از وای‌فای گرفته تا ذخیره‌سازی و انقال داده. توسعه دامنه شبکه‌های زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز مزایای زیادی به همراه دارد؛ از جمله: افزایش بهره‌وری منابع، کاهش هزینه‌ها و افزایش شفافیت بازار. در عین حال، هنگام استفاده از دپین، چالش‌هایی هم وجود دارد؛ مانند: بهبود تجربه کاربر، حفظ مزیت رقابتی و پیروی از مقررات.
در کل، DePIN فقط یک ترند جدید در دنیای کریپتو نیست، بلکه گامی رو به جلو در ادغام فناوری بلاکچین در زندگی روزمره ما است. آینده فضای دپین پر از فرصت‌ها و چالش‌ها است. با پیشرفت‌های تکنولوژیکی و افزایش آگاهی بازار، انتظار می‌رود که این نوآوری، چالش‌های فعلی را برطرف کند و انقلابی در ذخیره‌سازی داده، محاسبات و تحویل تصویر ایجاد نماید. با نگاهی به آینده، دپین این پتانسیل را دارد که به یک زیرساخت کلیدی برای حمایت از اقتصاد دیجیتال تبدیل شود و ارزش واقعی را برای جامعه، کسب‌وکارها و افراد به ارمغان آورد.