به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از دنیای اقتصاد، عمده تولیدات روی پس از مصارف داخلی، صادر میشود و این امر میزان حساسیت تولیدکنندگان روی به نوسانات نرخ ارز و نرخ محصول در بازارهای جهانی را شدت میبخشد.
روی چیست؟
فلز روی با علامت اختصاری (Zn) به عنوان بیست و چهارمین عنصر فراوان در طبیعت، فلزی براق و مایل به سفید - آبی است. این فلز در بیشتر دماها سخت و شکننده است اما در دمای بین ۱۰۰ تا ۱۵۰درجه سانتیگراد قابلیت شکلگیری پیدا میکند و در دمای بالای ۲۱۰درجه سانتیگراد، دوباره شکننده میشود و با ضربه میتوان آن را پودر کرد. چگالی روی نسبت به آهن کمتر است و دارای ساختار بلوری ۶ضلعی است. در خاک، هوا، آب و غذا مقادیری روی وجود دارد. همچنین این فلز رسانای مناسب الکتریسیته است.
روشهای استخراج روی
به طور کلی برای استخراج روی از دو روش پیرومتالوژی و هیدرومتالوژی استفاده میشود که روش اول به دلیل انرژی مصرفی بالا شامل هزینههای زیادی است. بنابراین در ایران تنها از روش هیدرومتالوژی برای استخراج این فلز استفاده میشود. در این روش که به آن استخراج «تر» نیز گفته میشود، کانه را حل و مواد زاید آن را حذف میکنند. در این بین پس از استخراج روی از معدن و تعیین درصد میزان روی، کانههای حاوی روی به صورت کنسانتره مایع دپو و سپس طی فرآیندی به ورق تبدیل میشود. ورق روی نیز با حرارت بالا ذوب و در نهایت به شمش روی تبدیل میشود.
فلز روی چه مصارفی دارد؟
این فلز یکی از رایجترین عناصر در پوسته زمین و از زمانهای قدیم توسط انسان مورد استفاده قرار گرفته است. روی امروزه کاربردهای گستردهای بهویژه برای کشورهای در حال توسعه دارد. کاربرد اصلی روی در گالوانیزه کردن آهن و فولاد است که با ایجاد پوششی از روی، از آنها در برابر زنگزدگی محافظت میکند. بیش از نیمی از کاربرد روی برای گالوانیزاسیون است. همچنین از روی میتوان در ترکیب با سایر فلزات آلیاژ (به ویژه برنج و برنز) تولید کرد. آلیاژ روی تقریبا ۱۷درصد از مصرف جهانی روی را تشکیل میدهد.
از این فلز در تولید باتریها و حتی لاستیک نیز استفاده میشود. از نظر سلامتی، روی برای بدن انسان اهمیت زیادی دارد و کمبود روی میتواند باعث بسیاری از بیماریها و مشکلات سلامتی شود. به طور کلی از فلز روی در صنعت برای ساخت رنگ، تولید لاستیک، وسایل آرایشی و صنایع داروسازی، پوشش کف، پلاستیک، چاپ پارچه، صابونسازی، باتری، منسوجات، تجهیزات الکتریکی و دیگر تولیدات استفاده میشود.
فلز روی در بازارهای جهانی
مجموع ذخایر جهانی روی حدود ۲۵۰میلیون تن برآورد شده است. در سال ۲۰۲۰، تولید جهانی معدنی روی بالغ بر ۱۲میلیون تن و تولید فلز روی تصفیهشده بالغ بر ۶/ ۱۳میلیون تن بود. همچنین مصرف جهانی فلز روی تصفیه شده در همین سال به حدود ۱/ ۱۳میلیون تن رسید. استرالیا دارای بزرگترین ذخایر روی در جهان است. کشورهای دیگر با ذخایر قابلتوجه عبارتند از: چین، مکزیک و پرو. ایالات متحده نیز رتبه ششم را در ذخایر روی دارد، ذخایر روی این کشور حدود ۱۱میلیون تن برآورد شده است. چین بزرگترین تولیدکننده روی از معادن جهان است. در سال ۲۰۲۰، تولید معدن روی چین به ۲/ ۴میلیون تن رسید.
این میزان حدود یکسوم کل تولیدات معدنی جهان بود. استرالیا و پرو به ترتیب دومین و سومین کشورهای بزرگ استخراجکننده روی در جهان هستند. بزرگترین واردکننده فلز روی در سال ۲۰۲۰، ایالات متحده بود که بیش از ۱۹/ ۲میلیارد دلار محصولات روی وارد کرد. چین به عنوان دومین واردکننده بزرگ روی با ارزش واردات کمتر از ۲میلیارد دلار است. ارزش صادرات روی در سال ۲۰۲۰ حدود ۶/ ۱۵میلیارد دلار آمریکا برآورد شده است. صادرکنندگان اصلی کرهجنوبی، بلژیک و کانادا بودند که صادرات هر یک از آنها بیش از ۲/ ۱میلیارد دلار آمریکا بود.
تولید فلز روی در ایران
ایران با داشتن ۱۱میلیون تن ذخایر روی، کمتر از ۵درصد ذخایر کل روی دنیا را دارد. بر اساس دادههای اداره جهانی آمار فلزات، تا سال ۲۰۲۰، ایران حدود ۱۳۲هزار تن روی تولید کرده است. تولید جهانی روی در سال یادشده بیش از ۱۲میلیون تن بود. همچنین در سال ۲۰۲۰ ایران حدود ۲/ ۱۵۸هزار تن اسلب روی تولید کرده است. تولید جهانی اسلب روی در این سال حدود ۶/ ۱۳میلیون تن بود. معادن «مهدیآباد»، «انگوران»، «ایرانکوه» و «نخلک» جزو مهمترین معادن روی در ایران هستند که معدن سرب و روی انگوران و کارخانه تولید سرب و روی انگوران بزرگترین تولیدکننده سرب و روی ایران و بزرگترین معدن سرب و روی خاورمیانه است. این معدن واقع در شهرستان ماهنشان و در ۱۳۵کیلومتری غرب شهر زنجان واقع شده است. میزان ذخایر معدن انگوران در بخش روباز ۸میلیون تن و در بخش زیرزمینی ۴میلیون تن روی با عیار بالاست.
نحوه قیمتگذاری روی در ایران
قیمتگذاری این فلز در ایران نیز به مثابه سایر کامودیتیها بر اساس میانگین چند روزه نرخ جهانی این فلز در بازار لندن و در بورس کالا تعیین میشود. از این رو نوسانات نرخ دلار در تعیین قیمت این محصول در بازار داخل اهمیت بسیار دارد. آخرین نرخ جهانی این فلز در هفته گذشته، ۳۸۱۴دلار به ازای هر تن بود که این رقم رکورد ۱۴ساله ثبت کرد و به بالاترین سطح از جولای ۲۰۰۷ رسید.
تولیدکنندگان روی در بازار سهام
در حال حاضر ۱۰ نماد «فاسمین»، «فسرب»، «فروی»، «فگستر»، «زنگان»، «فتوسا»، «فرآور»، «کاما»، «کیمیا» و «کبافق» در زمینه تولید محصولات سرب و روی در بازار سهام فعال هستند که ارزش بازار این ۱۰ نماد بیش از ۳۳هزار میلیارد تومان است. این ۱۰ نماد در سال ۹۹ مجموعا ۴۷۶هزار تن محصولات روی اعم از شمش، کنسانتره و... تولید کردند. همچنین در نیمه اول سال ۱۴۰۰ نیز میزان تولید محصولات روی توسط این ۱۰ نماد ۲۵۴هزار تن تخمین زده شده است.
در این بین گرچه تولیدکنندگان در گیرودار مشکلات حاصل از تحریمها قرار دارند اما آمارها از بهبود عملکرد ۶ماهه شرکتها و رشد فروش آنها به نسبت دوره مشابه در سال گذشته حکایت دارد. بیشترین درصد تغییر در میزان فروش متعلق به نماد «زنگان» است که میزان فروش محصولات آن در ۶ ماهه ۱۴۰۰ با رشد ۳۵۷درصدی نسبت به دوره مشابه سال ۹۹ همراه بود. نماد «فرآور» اما با افت حدود ۴۲درصدی در میزان فروش نیمه اول ۱۴۰۰ در مقایسه با نیمه اول سال ۹۹ همراه شد. از طرفی نماد «کبافق» بیشترین میزان P/ E گذشتهنگر و «فاسمین» کمترین میزان P/ E گذشتهنگر را دارد. در میان ۱۰ نماد تولیدکننده نماد «فاسمین» بیشترین ارزش بازار و بیشترین میزان تولید روی و محصولات آن را داراست.
متغیرهای اثرگذار بر عملکرد رویسازان
با وجود اینکه ایران کشوری غنی از نظر منابع طبیعی و معدنی است اما میزان تولید در این کشور به واسطه ضعف در فناوری، تکنولوژی و ماشینآلات استخراج چندان با ذخایر آن همخوانی ندارد. با توجه به اعمال تحریمهای یکجانبه آمریکا علیه ایران، اقتصاد کشور در سطح کلان، صنایع و شرکتها متاثر از اثرات و ریسکهای متعددی قرار دارد که بسته به نوع فعالیت شرکتها این عوامل اثرات کمتر یا بیشتری در عملکرد آنها میگذارد.
این موارد شامل ریسک نقدینگی، عدمبهروز بودن فناوری و ماشینآلات، روابط سیاسی با کشورهای هدف صادراتی ایران، نوسانات نرخ ارز، نرخ بهره، مشکلات تامین مواد اولیه، محدودیتها در واردات و صادرات و حملونقل و... میشود. از طرفی تولیدکنندگان همواره بر شیوه نرخگذاریها که عمدتا دستوری است، اعتراض دارند. چرا که با رشد هزینهها که به واسطه تحریمها و رشد تورم با سرعت بیشتری حرکت میکند، حاشیه سود شرکتها را به چالش میکشد.
برای شرکتهای صادراتمحور نوسانات نرخ ارز و قیمتهای جهانی بهویژه برای کامودیتیها نقش بسیار پررنگی دارد. بر این اساس مهمترین ریسک برای تولیدکنندگان روی نوسانات نرخ ارز و نرخ محصول در بازارهای جهانی است. از طرفی قیمتگذاری محصول در بورس کالا نیز به عنوان چالش برای تولیدکنندگان مطرح میشود. همچنین شیوع ویروس کرونا که بر روند اقتصاد دنیا خدشه وارد کرده است، برای عرضه و تقاضای این فلز نیز به مثابه سایر کامودیتیها اختلالاتی ایجاد کرده بود که خوشبختانه با گسترش واکسیناسیون، آرامش به بازارهای جهانی بازگشته است. در صورت رشد تقاضا و کاهش موجودی روی در انبارهای بازار لندن به نظر میرسد رشد بهای این فلز در بلندمدت تداوم داشته باشد.