اولین و شناخته‌شده‌ترین کاربرد فناوری بلاک چین، ایجاد رمز ارزهایی مثل بیت کوین یا اتر بوده است که با استفاده از آن‌ها امکان انتقال ارزش به‌صورت فردبه‌فرد و بدون نیاز به واسطه‌ی مورد اعتماد و سودجو فراهم شد. در قدم بعد قراردادهای هوشمند ، بر بستر بلاک چین‌ها برنامه‌نویسی شدند تا خدمات خود را از طریق برنامه‌های غیرمتمرکز به‌صورت خودکار و غیرقابل تغییر ارائه دهند و با کاربران دنیای بلاک چین تعامل کنند. یکی از تازه‌ترین نوآوری‌های این مدل تکاملی، توکن غیرقابل تعویض است: یک دارایی منحصربه‌فرد و مبتنی بر بلاک چین که نشان‌دهنده‌ی نوعی کمیابی قابل تایید است؛ چه یک آیتم در یک بازی دیجیتال باشد و چه یک اثر هنری یا کلکسیونی دیجیتال و یا دارایی‌های فیزیکی مثل زمین و ساختمان و یا مدارک هویتی و گواهینامه‌های معتبر.

ویدیوی آموزش گام به گام ساخت توکن NFT

در صورتی که ویدیو را مشاهده نمی‌کنید روی لینک ویدیو آموزش ساخت توکن NFT در یوتیوب کلیک کنید.

اندیشه‌ی توانمند‌سازی مردم و حذف واسطه‌های متمرکز از طریق ماهیت شفاف و غیرقابل تغییر بلاک چین، بی‌شک یکی از مهم‌ترین دستاوردهای عصر دیجیتال حاضر است. صنعت مالی غیرمتمرکز (DeFi) یک نمونه عالی برای مشاهده این موفقیت بوده است. برنامه‌های مالی غیرمتمرکز در سال ۲۰۲۰ بیشترین توجه را به خود جلب کردند تا جایی‌که افراد درگیر دنیای رمز ارز و همچنین سایرین به این نتیجه رسیدند که با یک فناوری متحول‌کننده مواجه هستند. در همین حال بخش‌های دیگری در دنیای رمز ارزها وجود دارد که مدت زیادی از پیدایش آن‌ها نگذشته اما به‌خوبی مورد پذیرش و استقبال سرمایه‌گذاران از هر گروه و طبقه‌ای قرار گرفته است.

توکن غیرقابل تعویض (NFT) یک شگفتی در بین فناوری‌های سال ۲۰۲۰ بود و به لطف فروش‌های میلیونی توانست یک رشد ۲۳۸درصدی را تجربه کند. به گزارش سایت Non-Fungible ، فروش توکن‌های غیرقابل تعویض در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۱ از مرز دومیلیارد دلار عبور کرد. این مقدار ۲۰ برابر بزرگ‌تر از فروش NFT در سه‌ماهه آخر ۲۰۲۰ برآورد شده است. همچنین در این مدت تعداد ۷۳هزار نفری خریداران بیش از دو برابر تعداد فروشندگان بوده است. این موضوع نشان‌دهنده استقبال فزاینده خریداران تازه‌وارد به بازار NFT است اگرچه به معنای افزایش علاقه‌ی دارندگان توکن‌ها به نگه داشتن آن‌ها و ایجاد کمیابی در این بازار نیز هست.

البته این رقم ۲میلیارد دلاری، فروش ۴۷۲میلیون دلاری پروژه شوت‌های برتر NBA و فروش ۶۹‌میلیون دلاری مجموعه نقاشی‌های دیجیتال مایکل وینکلمن (Beeple) را در محاسبات خود وارد نکرده است.

NFT چیست؟

توکن غیرقابل تعویض یک کد رمزگذاری‌شده است که در واقع نشان‌دهنده یک توکن منحصربه‌فرد ، اصل ، غیرقابل تقسیم و غیرقابل تعویض در یک بلاک چین است. هر توکن غیرقابل تعویض با ویژگی‌هایی طراحی می‌شوند که به‌صورت دیجیتال قابل تایید هستند. یک توکن NFT می‌تواند نماینده یک دارایی دنیای واقع مثل قطعه‌ای زمین و یا یک دارایی دیجیتال باشد. برخلاف یک توکن قابل تعویض مثل بیت کوین یا اتر، توکن NFT منحصربه‌فرد و نشان‌دهنده یک کمیابی دیجیتال قابل تایید است.

بلاک چین به عنوان یک وسیله استاندارد برای ذخیره‌سازی، مبادله و صحت‌سنجی مالکیت دارایی‌های غیرقابل تعویض استفاده می‌شود. بلاک چین یک شبکه شفاف، ضد دست‌کاری، دسترس‌پذیر، جهانی و امن است که یک محیط مناسب را برای ذخیره‌سازی سوابق تاریخی یک دارایی فراهم می‌کند. باوجود ارزش بالقوه بلاک چین برای مبادله توکن‌های غیرقابل تعویض، محدودیت‌هایی نیز وجود دارد. برای مثال دارایی‌های مبتنی بر توکن غیرقابل تعویض به تنهایی امکان تعامل را با داده‌ها و سیستم‌های خارج بلاک چین ندارند . البته اوراکل‌ها توانایی حل مشکل اتصال NFT با دنیای بیرون را دارند.

به دلیل ویژگی‌های بی‌بدیل، توکن‌های غیرقابل تعویض کاربرد خود را در زمینه ساخت هنر دیجیتال، کلکسیونی‌ها و بازی‌های دیجیتال به‌شدت وسعت داده است. پروژه‌هایی مثل Axie Infinity، Decentraland ، Sandbox و Enjin راه‌های مناسبی برای کابران خود فراهم کرده‌اند تا بتوانند در دنیای واقعیت مجازی از خلاقیت خود کسب درآمد کنند.

در همین دنیای بازی‌های دیجیتال بود که توکن‌های غیرقابل تعویض برای اولین بار در پروژه‌هایی مثل Age of Chains یا Rare Pepes با استفاده از پروتکل Counterparty بر روی شبکه بیت کوین استفاده شدند. به‌هرحال آن‌ها محبوبیت چشمگیری به‌دست نیاورده تا اینکه در سال ۲۰۱۷ پروژه CryptoKitties که بر مبنای بلاک چین اتریوم بود، به لطف ظهور استاندارد ERC-۷۲۱ نگاه بسیاری را به خود جلب کرد. این استاندارد قالب‌هایی را از نحوه تعامل کاربران و برنامه‌ها با توکن‌های NFT فراهم آورده است. این استانداردسازی به توسعه فناوری NFT کمک شایانی کرد و منجر به خلق بازارهایی مثل Rarible، Nifty Gateway، OpenSea و SuperRare گردید.

درحال‌حاضر بازار توکن‌های غیرقابل تعویض در بخش‌های مختلفی از زندگی روزمره افراد گسترش یافته است. حالا با راه‌اندازی بلاک چین‌های پرتوان‌تر، راه‌حل‌های لایه دوم و اوراکل‌ها می‌توان دنیایی را متصور شد که توکن‌های غیرقابل تعویض در آن به‌صورت روزمره توسط مردم استفاده می‌شوند. به هرحال همچنان صنعت توکن غیرقابل تعویض توسط بخش هنر، کلکسیونی دیجیتال و بازی‌های واقعیت مجازی، تحت سیطره قرار گرفته است.

فروش‌های میلیون دلاری NFT

بازار NFT با چنان نرخی درحال رشد است که تنها قابل مقایسه با سرعت پیشرفت صنعت مالی غیرمتمرکز و یا رشد عرضه‌های اولیه توکن (ICO) در سال ۲۰۱۷ است. بنابر گزارش Nonfungible Platform and L’Atelier BNP Paribas، از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ فروش توکن‌های غیرقابل تعویض با یک رشد ۸۲۵ درصدی از ۴۰.۹ میلیون دلار به ۳۳۸ میلیون دلار رسید. بخش بزرگی از این بازار متعلق به پروژه‌های Axie Infinity ($۴۰M)، Decentraland ($۳۸M) و کریپتوپانکس ($۳۲.۳M) بوده است.

محبوب‌ترین سایت شاخص قیمت رمز ارزها، Coinmarketcap نیز یک دسته جداگانه برای مشاهده قیمت و اطلاعات دیگر توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) اختصاص داده است.

بازار توکن غیرقابل تعویض علاوه‌بر اینکه به هنرمندان کمک کرده تا اثر خود را از سرقت و جعل حفظ کنند و بتوانند درآمد خوبی به‌دست آورند، پتانسیل‌های انقلابی فراوانی دارد که به سادگی می‌توان یک بازار چندمیلیارد دلاری را در سال‌های آتی برای آن متصور شد.

پروژه شوت‌های برتر NBA که یک پروژه نوظهور در بلاک چین Flow است، طبق داده‌های سایت CryptoSlam، با ۵۴۳ میلیون دلار بیشترین فروش را در بین تمام پروژه‌های NFT داشته است. البته بخش زیادی از این مبلغ ناشی از خرید و فروش این توکن‌ها پس از فروش اولیه است.

شرکت کانادایی Dapper Labs که سازنده پروژه CryptoKitties نیز بود، این بار در زمینه NFT ورزشی رکوردشکنی کرد و یکی از گل‌های برتر لبرون جیمز، بازیکن افسانه‌ای بسکتبال را با قیمت ۲۰۰هزار دلار به فروش رساند. در یک ماه اخیر، پروژه شوت‌های برتر NBA به لحاظ فروش بالاتر از کریپتو پانکس، Alien Worlds، کارت‌های فوتبالی Sorare، و Axie Infinity قرار گرفته است.

البته فروش‌های نجومی محدود به دنیای ستارگان ورزشی نیست و مشاهده می‌کنیم که هنرمندان معروف مثل بیپل در بازار اینترنتی مثل Nifty Gateway و حتی حراجی‌های سنتی، فروش‌های موفقی انجام می‌دهند. آلبوم Everydays اثر نقاش معروف، بیپل، در حراجی Christie’s در تاریخ ۱۱ مارس جمعا به ارزش ۶۹ میلیون دلار به فروش رسید. پابلو رودریگز فریل که ۴ ماه قبل از آن این آلبوم را به قیمت ۶۶ هزار دلار خریده بود، در این حراجی دارایی خود را ۱۰۰ برابر گران‌تر فروخت.

رشد نمایی بازار فروش هنر دیجیتال در بازار توکن غیر قابل تعویض (NFT) – منبع: cryptoart.io/data

برخلاف افت اخیر قیمت رمز ارزها، قیمت متوسط توکن‌های غیرقابل تعویض در بازارهای NFT به‌شدت افزایش یافته است. برای مثال بنابر داده‌های NonFungible.com ، در سه‌ماهه آخر ۲۰۲۰، یک اثر هنری در بازار SuperRare با قیمت متوسط ۱۲۳۰ دلار به فروش می‌رسید، درحالی‌که در سه‌ماهه اول ۲۰۲۱ قیمت متوسط معادل ۶۵۸۰ دلار بوده است.

همان‌طور که اشاره شد صنعت بازی دیجیتال یکی از عوامل اصلی پیشرفت فناوری توکن غیرقابل تعویض بوده است. استفاده از توکن غیرقابل تعویض در بازی‌های دیجیتال برای انتقال و مبادله آیتم‌های بازی بدون نیاز به وجود واسطه‌های طرف سوم (third party) است. همین تفاوت مهم باعث شده است تا معاملات توکن‌های غیرقابل تعویض در بازی و دنیای واقعیت مجازی (metaverse) مبتنی بلاک چین، مثل Axie Infinity، به‌شدت افزایش یابد.

پرفروش‌ترین پلتفرم‌های NFT در ماه اخیر

رکوردشکنی فروش زمین مجازی

فروش زمین مجازی در پلتفرم‌های مختلف رونق گرفته تاجایی‌که برای مثال پلتفرم سند‌باکس (Sandbox) در تاریخ ۱۱ فوریه پیش‌فروش زمین‌های LAND را با قیمت ۲میلیون دلار به انجام رساند.

همان‌طور که در حساب توییتر این پلتفرم اعلام شد، موج اول از فروش عمومی زمین‌ها با فروش ۱۲۰۰ قطعه زمین درمجموع به ارزش ۵.۶ میلیون توکن SAND (۳.۵میلیون دلار با قیمت فعلی) به اتمام رسید. موج دوم پیش‌فروش زمین‌ها و توکن‌های دیگر در تاریخ ۲۵ فوریه و موج سوم نیز در تاریخ ۱۴ مارس انجام شد. در این فروش ۱۰۲۴ قطعه زمین و ۱۹ ایالت به حراج گذاشته شدند. در موج سوم نیز ۱۸۷۹ قطعه زمین و ۳۲ ایالت در بازار OpenSea و به‌صورت مستقیم در پلتفرم بازی Sandbox به فروش رسید.

در یک دنیای واقعیت مجازی مثل سندباکس، یک توکن غیرقابل تعویض می‌تواند نشان‌دهنده قطعات دیجیتال باشد که کاربران در آن‌ها محتوای خود را عرضه می‌کنند و یا قطعه زمین خود را به واسطه‌ها می‌سپارند و از این فعالیت‌ها درآمد کسب می‌کنند. در کنار پلتفرم سندباکس، یک فروش ۱.۵میلیون دلاری توسط بازی Axie Infinity در تاریخ ۸ فوریه، به جامعه رمز ارز نشان داد که این نوع از پلتفرم‌های بلاک چینی تا چه حد آینده‌ی درخشانی خواهند داشت.

این فروش به مناسبت سالگرد راه‌اندازی شبکه اصلی رونین برگزار شد. این شبکه درواقع زنجیره جانبی پلتفرم Axie Infinity است که با هدف رهایی از فشار تراکم شبکه اتریوم و هزینه‌های گس در آن، ساخته شده است.

تصویری از محیط بازی سند باکس (Sandbox)

اتفاق‌هایی که برای این پلتفرم‌های واقعیت مجازی درحال رخ دادن است، نویدبخش شکل‌گیری یک بازار ملک مجازی جدید با استفاده از توکن‌های غیرقابل تعویض است. برای اطمینان از این موضوع می‌توانید در این پلتفرم‌ها مشاهده کنید که قیمت یک توکن غیرقابل تعویض به چه سطوحی می‌تواند برسد. بدون شک اعداد و ارقام قیمت این توکن‌ها در بازاری مثل OpenSea به سرمایه‌گذاران در هر مقیاسی به روشنی این علامت را می‌دهد که فناوری NFT، محل انفجار بعدی در دنیای بلاک چین و رمز ارز خواهد بود. درحال‌حاضر، نام‌هایی چون Decentraland، Enjin و Sandbox چند نمونه از پلتفرم‌های واقعیت مجازی هستند که این بازار را تحت سلطه خود دارند.

کاربردهای گسترده‌تر NFT

فناوری توکن غیرقابل تعویض درحال گذار تکاملی از توکن‌های استاتیک به توکن‌های دینامیک است. این توکن‌ها از قراردادهای هوشمند مادام‌العمر بهره می‌جویند که از اوراکل‌ها (oracles) برای اتصال و ارتباط با داده‌ها و سیستم‌های خارج از بلاک چین استفاده می‌کنند. برای درک مسیر پیشرفت فناوری NFT بهتر است با پتانسیل کاربرد این توکن‌ها آشنا شویم:

آیتم‌های درون بازی که با استفاده از قراردادهای هوشمند و اوراکل به‌صورت خودکار براساس معیار عملکرد بازیکنان، به‌طور شفاف و قابل تایید، بازتوزیع می‌شوند و یا انتقال می‌یابند. کارت‌های قابل معامله‌ی دیجیتال در پلتفرم‌های فانتزی ورزشی که ارزش آن‌ها با استفاده از این فناوری به داده‌ها و نتایج دنیای واقع متصل است. ایجاد انگیزه و ترغیب الگوهای رفتاری با بهره‌گیری از مکانیزم پاداش توکن‌های غیرقابل تعویض؛ برای مثال بازی‌ها می‌توانند با استفاده از NFT به کودکان در ازای رفتار مناسب (مطالعه، ورزش یا نمره‌های مطلوب) پاداش دهند. ترکیب سبک زندگی سالم و یا موفقیت تحصیلی با پاداش‌های واقعیت مجازی، می‌تواند موجب بازخورد مثبت در جامعه شود. پاداش‌های مبتنی بر رویداد؛ برای مثال اگر یک بازیکن هتریک کند، سه عدد توکن غیرقابل تعویض به‌صورت خودکار در گوشه و کنار شهر قرار می‌گیرد و یابنده‌ها می‌توانند با استفاده از آن‌ها از فروشگاه‌های محلی تخفیف و یا پاداش‌های دیگر دریافت کنند. کسب و کارهای مختلف می‌توانند به مشتریان وفادار خود با توکن‌های NFT پاداش دهند که به‌صورت مستقیم با میزان مشارکت آن‌ها پیوند خورده است. برای مثال، مشتری موردنظر می‌تواند به پاس دهمین حضور خود در مغازه، پاداش بگیرد. توکن‌های غیرقابل تعویض می‌توانند در فرآیند‌های رای‌گیری نیز به‌کار آیند. برای مثال این رای‌گیری می‌تواند در رابطه با انتخاب کارت دیجیتال بعدی برای انتشار و یا تصمیماتی در رابطه با نحوه توزیع سود سهام در یک صندوق سرمایه‌گذاری غیرمتمرکز باشد. ردیابی دارایی‌های فیزیکی مثل کالاهای لوکس، صنایع دستی و محصولات زنجیره تامین و ادغام آن‌ها با فرآیندهای مالی و لجستیکی موجود؛ در این سیستم شفاف، یکپارچه و خودکار، کالاها تایید می‌شوند، پرداخت‌ها صورت می‌گیرند و سیستم‌های شرکت‌ها به‌روزرسانی می‌شوند. حتی وقتی یک فرآیند یا تاریخ انقضا فرا می‌رسد، توکن‌ها به‌طور خودکار می‌سوزند. دو مزیت اصلی این روش، کنترل کیفیت و جلوگیری از جعل است. توسعه هویت دیجیتال افراد به‌گونه‌ای که بتوانند با برنامه‌های غیرمتمرکز در تعامل باشند. برنامه‌ها از بلاک چین‌های مبتنی بر هویت دیجیتال برای احراز هویت استعلام می‌گیرند و همچنین داده‌های مربوط به یک بخش دیگر را به هویت دیجیتال افراد وصل می‌کنند. همچنین گواهینامه‌ها و مدرک‌های مختلف می‌توانند به‌صورت خودکار براساس تکمیل عملکرد و یا تایید متصدی مربوطه در قالب یک NFT غیرقابل تغییر منتشر شوند که به آسانی قابل اعتبارسنجی هستند. توکن غیرقابل تعویض می‌تواند نماینده‌ای از جریان مالی یک دارایی فیزیکی (مالکیت بخشی از نرخ بهره دریافتی از وام یا درآمد اجاری و رهنی) و یا مالکیت یک دارایی فیزیکی مثل زمین یا ساختمان باشد. کاربران می‌توانند سرمایه خود را در یک استخر جمع کنند تا یک دارایی دنیای واقع توکنیزه‌شده را خریداری کنند و از آن به‌عنوان وثیقه در تامین مالی و افزایش نقدینگی درجریان استفاده کنند. در این اقتصاد غیرمتمرکز که با اختراع بیت کوین آغاز شد، پیشرفت‌ها و نوآوری‌های بسیاری درپیش است. نکته‌ای که لازم به یادآوری‌ست ماهیت شفاف، آزاد و مستقیم بازار رمز ارزهاست که آن را از مدل‌های سنتی متمایز می‌کند. افرادی که تصور می‌کنند شانس فقط یک‌بار به درب خانه‌ی آن‌ها می‌کوبد، زمانی که فرصت‌شان از راه برسد، آمادگی پذیرفتن آن را ندارند!

منابع: ۱ ، ۲ ، ۳