این مقاله از «کتاب کوچک بیت کوین» (The little Bitcoin book) نوشته الکس گلداشتاین و گروه نویسندگان استخراج شده است. این کتاب را مترجم ناشناسی به نام الف.آزاد ترجمه کرده است و روی وب‌سایت منابع فارسی بیت‌کوین به آدرس bitcoind.me برای مقاصد آموزشی و غیرتجاری قرار گرفته است.

قیمت بیت‌کوین و نوسان آن

لطفا توجه کنید: نویسندگان، مترجمان، و منتشرکنندگان این کتاب هیچ تخصصی در زمینه سرمایه‌گذاری ندارند. این بخش از کتاب کوچک بیت کوین سعی می‌کند دلایل محتمل تغییرات قیمت بیت‌کوین و نوسانات آن را شرح دهد ولی به‌هیچ‌وجه مرجع مناسبی برای مشاوره سرمایه‌گذاری نیست.

همه می‌خواهند بدانند چرا بیت‌کوین ارزشمند است؟ چرا این روزها قیمت آن انقدر بالا رفته است؟ چرا قیمت آن انقدر نوسان دارد؟ اصلا اگر بیت‌کوین برخلاف دلار آمریکا از پشتوانه اقتصادی یا سیستم قضایی برخوردار نیست، اصلا چرا باید قیمت داشته باشد؟

قیمت یک دارایی وقتی تغییر می‌کند که توازن بین خریداران و فروشندگان آن بهم بخورد. در مورد بیت‌کوین بهم خوردن توازن به چند عامل بلندمدت، میان مدت و کوتاه مدت بستگی دارد.

از منظر بلندمدت

در طول ۱۰ سال گذشته قیمت بیت‌کوین از کمتر از ۱ دلار به نزدیک ۲۰ هزاردلار رسیده و در ماه آگوست سال ۲۰۱۹ حدود ۱۱ هزاردلار است.

نمودار تغییرات قیمت بیت‌کوین از روز اول تا اکنون (مقیاس لگاریتمی):

بیت‌کوین کمیاب و عرضه آن به ۲۱ میلیون واحد محدود است. عرضه محدود بیت‌کوین و برنامه شفاف تولید آن، برخلاف پول کاغذی که بدون پشتوانه چاپ می‌شود و قدرت خرید آن با افزایش تورم هرسال کاهش می‌یابد، برای خریداران جذاب است. به احتمال زیاد افراد بیشتری در بلند مدت جذب بیت‌کوین خواهند شد، چون دولت‌ها نمی‌توانند هرچقدر بخواهند از آن تولید، یا تراکنش‌های آن را سانسور کنند. همچنین مصادره کردن آن تقریبا غیرممکن است.

ارزش بازار همه بیت‌کوین‌هایی که تاکنون خلق شده فقط ۲۰۰ میلیارد دلار است. این رقم بسیار کمتر از همه طلاهای استخراج شده به ارزش حدود ۹ تریلیون دلار است. ارزش کل بازار بیت‌کوین حدود ۲ درصد ارزش بازار طلا است بنابراین به نوسان‌های قیمتی حساس‌تر است. حجم روزانه معامله شده در بازار بیت‌کوین به زحمت به ۱۰ میلیارد دلار می‌رسد، این رقم در مقایسه با ۳۰۰ میلیارد دلار حجم روزانه بازار طلا، رقم پایینی است. یعنی خریداران و فروشندگان کوچک می‌توانند بر قیمت بیت‌کوین اثر زیادی بگذارند، چون نقدشوندگی آن پایین است. هرچه بیت‌کوین بیشتر رواج پیدا کند و مردم بیشتری از آن به‌عنوان دارایی استفاده کنند، نوسانات قیمت آن کاهش پیدا می‌کند. البته این ممکن است چند دهه طول بکشد.

از منظر میان مدت

اصلی‌ترین محرک قیمت بیت‌کوین در مقیاس میان‌مدت، هزینه‌های استخراج، تقاضای خرید موسسات بزرگ، و نصف شدن پاداش بلاک برای ماینرها است.

استخراج بیت‌کوین هزینه دارد؛ ابزار ماینینگ، هزینه‌های اجرایی، و برق. این هزینه‌ها را باید با پول فیات پرداخت کرد. بنابراین اغلب ماینرها مرتب برای پرداخت هزینه‌های عملیاتی خود همه یا بخشی از بیت‌کوین‌هایی که استخراج کرده‌اند را می‌فروشند. این رقم در زمان نگارش این کتاب، ماهانه حدود ۲۰۰ تا۳۰۰ میلیون دلار است.

تقاضای خرید بیت‌کوین در این مقیاس از سوی موسسات سرمایه‌گذاری، افراد ثروتمند، کسب و کارهای خانوادگی و صندوق‌های تامین مالی است که می‌خواهند وارد بازار ارزهای دیجیتال شوند و معمولا با بیت‌کوین شروع می‌کنند.

یکی دیگر از عوامل مهمی که در میان مدت بر قیمت بیت‌کوین اثر می‌گذارد، نصف شدن پاداش استخراج هر بلاک در شبکه بیت‌کوین است. پاداش استخراج ماینرها هر ۴ سال نصف می‌شود. در زمان نوشته شدن این کتاب، بیت‌کوین ۲ بار این رویداد که «هوینگ» نام دارد را پشت سر گذاشته است. اولی در سال ۲۰۱۲ و دیگری ۲۰۱۶. هر دوی آنها یک شک درعرضه بوجود آوردند و باعث نوسان در قیمت شدند.

افزایش قیمت بیت‌کوین باعث می‌شود معامله‌گران بیشتری به آن جذب شوند. از سرمایه‌گذاران خرد که ۱۰۰ دلار بیت‌کوین می‌خرند تا موسسات سرمایه‌گذاری که میلیون‌ها دلار در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند. وقتی توجه رسانه‌ها به بیت‌کوین جلب می‌شود و مردم احساس می‌کنند از قافله عقب مانده‌اند، تقاضا بالاتر می‌رود و قیمت افزایش پیدا می‌کند. در گذشته این کنش و واکنش‌ها باعث به‌وجود آمدن حباب‌های قیمتی خیلی بزرگی شده تا جایی که قیمت بیت‌کوین بعد از ترکیدن آنها تا ۸۰ درصد پایین آمده است. به احتمال زیاد این چرخه‌های صعود و افول حوالی هوینگ‌های بعدی هم اتفاق خواهند افتاد.

از منظر کوتاه مدت

غیرمتمرکز بودن بیت‌کوین اثر جانبی مهمی دارد؛ نوسان قیمت.

هرجا بیت‌کوین معامله شود، نوسان قیمت پدید خواهد آمد. مثلا در صرافی‌های فیات-به-رمزارز که به‌طور مستقیم پول فیات شما به بیت‌‌کوین تبدیل می‌شود، یا صرافی‌های بدون واسطه که در آنها افراد با همدیگر قرار ملاقات حضوری می‌گذارند و با یکدیگر معامله می‌کنند، یا صرافی‌های رمزارز-به-رمزارز که کاربران فقط اجازه دارند ارزهای دیجیتال را به هم تبدیل کنند. معامله‌گران این ارزهای دیجیتال به دنبال سود بردن از نوسانات بازار هستند و برای همین صرافی‌هایی هستند که به آنها قدرت خرید تا ۱۰۰ برابر دارایی‌شان را می‌دهند.

صرافی‌های ارزهای دیجیتال غالبا در اینترنت و به‌صورت آنلاین فعالیت می‌کنند. بنابراین آن‌ها در هر ساعت از شبانه‌روز فعال و آماده خدمت به سرمایه‌گذاران خرد هستند. درحالی‌که بازارهای سنتی عموما در مراکز اقتصادی دنیا مثل لندن، نیویورک یا هنگ‌کنگ مستقرند و فقط ۵ روز در هفته و ۸ ساعت در روز، عمدتا هم برای خدمت رسانی به کارگزاری‌های بزرگ فعال هستند.

برای نقل و انتقال بیت‌کوین فقط به اینترنت و یک دستگاه کامپیوتر نیاز است، به همین دلیل ساختن یک صرافی آنلاین تقریبا کار ساده‌ای است. بیت‌کوین اوراق بهادار نیست، پس مقررات سختگیرانه بازارهای سنتی بر صرافی‌های بیت‌کوین اعمال نمی‌شود. علاوه‌براین، صرافی‌های رمزارز-به-رمزارز نیازی به حساب بانکی برای پول فیات ندارند و کارمندان آنها می‌توانند از راه دور کار کنند، پس می‌توانند دفاتر اصلی خودشان را در کشورهایی مثل مالتا یا جمهوری سیشل یا فیلیپین مستقر کنند که قوانین و مقررات سهل‌گیرانه‌ای برای رمزارزها دارند. وقتی به حساب یک صرافی بیت‌کوین واریز می‌کنید، یعنی به آن اعتماد می‌کنید که از دارایی شما به بهترین شکل نگهداری کند. ولی متاسفانه خیلی از صرافی‌ها خوب اداره نمی‌شوند. در طول سال‌های گذشته مواردی از تخلف و ناکارآمدی منجر به سرقت‌های بزرگی در صرافی‌های Mt. Gox و Bitfinex و Quadriga و از دست رفتن ده‌ها هزار بیت‌کوین به ارزش میلیاردها دلار شده است.

هشدار: تعداد زیادی از صرافی‌ها هک شده‌اند یا بیت‌کوین‌های مشتریان‌شان را از دست داده‌اند. در انتخاب صرافی خیلی دقت کنید و هیچوقت همه دارایی‌تان را در آنجا نگهداری نکنید.

سهولت خرید و فروش بیت‌کوین برای معامله‌گران خرد باعث به‌وجود آمدن نوسان قیمت در کوتاه مدت می‌شود. آن‌ها برخلاف بانک‌های مرکزی به این نوسان‌های قیمت علاقه‌منداند، چون از آن سود می‌برند.

نوسان قیمت بیت‌کوین در بازه‌های زمانی یک ماهه و یک دقیقه می‌تواند خیلی شدید باشد. اول ژانویه سال ۲۰۱۹ قیمت بیت‌کوین ۳,۵۰۰ دلار بوده و در ماه آگوست ۲۰۱۹ حدود ۱۱,۰۰۰ دلار است. نوسان قیمت روزانه بیت‌کوین تا ۲۰ درصد کاملا طبیعی است. این موضوع برای سرمایه‌گذاران وحشتناک، ولی برای دلال‌هایی که از تغیرات قیمت سود می‌برند، پر برکت است.

برخلاف بازارهای سنتی، قیمت بیت‌کوین توسط قواعد بنیادی کسب و کار تعیین نمی‌شود. بیت‌کوین شاخص عملکرد محصول، جریان نقدی، و کارمندی ندارد که نداشتن این شاخص‌ها باعث تاکید بر تحلیل‌های تکنیکال می‌شود که غالبا بازی سرجمع‌صفر (به معامله‌ای که در آن فقط یک طرف سود می‌برد و طرف مقابل حتما متضرر خواهد شد. – م) هستند. معامله ارزهای دیجیتال برای معامله‌گران نوعی پوکر آنلاین است که در اتاق نشیمن منزل‌شان بازی می‌کنند.

قیمت بیت‌کوین به مانند بازارهای سنتی به اخبار و رویدادهای جهانی واکنش نشان می‌دهد اما لزوما با اخبار خوب بالا نمی‌رود یا خبرهای بد باعث پایین آمدن قیمت آن نمی‌شوند. برای نمونه وقتی هکرها به صرافی Mt.Gox که بزرگترین صرافی زمان خود بود حمله کردند، قیمت بیت‌کوین کاهش قابل ملاحظه‌ای داشت. اما وقتی در سال ۲۰۱۸ صرافی Binance که امروز بزرگترین صرافی دنیا است هک شد، قیمت بیت‌کوین افزایش پیدا کرد.

وقتی ارزش بیت‌کوین بالا رود و نقدشوندگی آن هم بیشتر شود، احتمالا نوسان قیمت آن هم از بین می‌رود. این موضوع شبیه به نوسانات قیمت سهام شرکت‌های معروف در مقایسه با شرکت‌های کمتر شناخته شده است. مثلا برای یک معامله‌گر سهام، بالا یا پایین بردن قیمت سهام شرکت اپل خیلی سخت‌تر از تغییر دادن قیمت سهام یک شرکت کوچک با سهام خیلی ارزان است.

جذاب بودن بیت‌کوین برای معامله‌گران، ریسک بالای معاملات، پایین بودن نقدشوندگی، و ابزارهای معامله با قدرت خرید بالا که در اختیار معامله‌گران قرار دارد، همه و همه باعث بوجود آمدن نوسانات شدید در قیمت آن می‌شوند.

خلاصه

قیمت بیت‌کوین از روز اول به‌دلیل کاربرد، عرضه محدود، و افزایش تقاضای خرید در حال افزایش بوده است. قیمت آن در کوتاه مدت تحث تاثیر دلال‌ها، دستکاری بازار است و نوسانات شدید خواهد داشت. در مجموع، عامل ارزشمند بودن و نوسان قیمت بیت‌کوین، عرضه محدود و ذات غیرمتمرکز آن است. اگر روزی بیت‌کوین فراتر از وسیله‌ای صرفا برای حفظ ارزش دارایی‌های افراد، مورد استفاده قرار گرفته و بتواند نماینده اقتصاد دیجیتالی جهان شود (همانطور که امروزه پول فیات نماینده اقتصاد غیر دیجیتالی است)، می‌توان از آن به‌عنوان ابزاری برای پرداخت و معیاری برای ارزش‌گذاری اجناس استفاده کرد. در این صورت قیمت آن توسط کاربردش در انتقال ارزش بین افراد تعیین می‌شود، نه معاملات دلالان در بازار. اما تا آن زمان قیمت آن تحت تاثیر نیروهای بازار که در بخش «از منظر کوتاه مدت و میان مدت» شرح داده شد قرار خواهد گرفت و بی‌ثبات خواهد ماند.