به گزارش آوای آگاه؛ محمد امیری، عضو هیات‌مدیره شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری آوای آگاه درخصوص ارزیابی خود از بخشنامه اخیر بانک مرکزی در خصوص ممنوعیت صدور گواهی سپرده طلا در بانک‌ها گفت: این بخشنامه نشان‌دهنده اختلاف بین نهادها و مراجع رسمی کشور یعنی بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار، شورای عالی بورس و وزارت اقتصاد درخصوص مدیریت عوامل کنترلی ارز در قیمت بازار است. از طرفی، بانک مرکزی عنوان می‌کند متولی کنترل ارز در بازار است و بر این اساس عواملی که روی قیمت ارز تاثیر می‌گذارد هم باید تحت کنترل بانک مرکزی باشد. از سوی دیگر، بورس کالای ایران به استناد ماده ۳۶ قانون احکام دائمی کشور عنوان می‌کند از آنجایی که گواهی سپرده کالایی به‌عنوان یکی از اوراق‌های بهادار در سال ۹۴ نزد شورای عالی بورس به تصویب رسیده، به استناد بند ج این ماده باید فرآیند کالاهایی که در بورس کالا پذیرفته می‌شوند، مطابق با قوانین و مقررات شرکت بورس کالای ایران مورد معامله قرار گیرد.
وی افزود: نکته قابل توجه این است که ماده ۳۶ قانون احکام دائمی به‌منظور ارتقای جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد کشور و ساماندهی بازار متشکل اوراق بهادار تصویب شده است. بنابراین بورس کالا و سازمان بورس نسبت به معاملات گواهی سپرده کالایی که بر پایه محصولات مختلفی اعم از شمش طلا، سکه، زعفران، سیمان و... است، استناد قانونی دارند.
امیری اضافه کرد: در این بخشنامه، بانک مرکزی به موسسات مالی و اعتباری بانک‌ها اعلام می‌کند که اخذ مسکوکات و شمش طلا از اشخاص ولو به صورت امانت که منتج به صدور گواهی از طریق سازوکار بورس کالا و غیر آن شود، صرفا پس از اخذ مجوز از بانک مرکزی امکان‌پذیر است و این نهاد می‌تواند به عنوان نهاد ناظر با آنها برخورد کند. عملا خود بانک‌ها هم برای اینکه انبارهایشان در بورس کالا مورد پذیرش قرار بگیرد، امیدنامه و اساسنامه‌ای را تکمیل کرده‌اند و تضامین و تعهداتی داده‌اند. با توجه به اینکه عدد این تعهدات بسیار زیاد است، می‌تواند برای آنها پیامد‌هایی داشته باشد؛ از این رو بانک مرکزی بیشتر به دنبال کنترل و هدایت بانک‌ها به این سمت است که شمش طلا یا دارایی بر پایه طلایی تحویل نگیرند و در ازای آن گواهی صادر نکنند.
عضو هیات‌مدیره شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری آوای آگاه تصریح کرد: قبل از اسفندماه ۱۴۰۱، دو تولیدکننده طلا به نام زرشوران و موته در تالار فیزیکی بورس کالا عرضه‌های خود را داشتند که در آنجا نوع معاملات متفاوت و به‌صورت عمده بود. ضمن آنکه براساس شرایط بازار، تقاضا می‌آمد و مانند گواهی سپرده کالایی نبود. در آن مقطع به‌واسطه اینکه بسیاری از سرمایه‌گذاران به سمت بازار سکه روی آورده بودند و نمی‌توانستند از این بازار فیزیکی استفاده کنند، بورس کالا به دلیل شفافیت، در دسترس بودن، کنترل و مدیریت کردن سرمایه‌گذاران به سمت شمش طلا به‌جای سکه طلا، بازار شمش طلا را با رفع محدودیت‌هایی که قبلا در بازار فیزیکی داشتند، در اسفندماه ۱۴۰۱ با حضور معاون اول رئیس جمهور ایجاد کرد.
وی ادامه داد: اینکه سرمایه‌گذاران می‌توانستند با دریافت کد بورس کالا شمش طلا را خریداری و در فضا و خزانه امن نگهداری کنند، ریسک‌هایی از جنس سرقت را به‌شدت پایین می‌آورد. همچنین مزایای دیگر این نوع معاملات، شفافیت آن است؛ به‌طوری که در تالار قیمت‌ها و عرضه و تقاضا کاملا مشخص است، همچنین فرآیند احراز هویت مشتریان هم به درستی انجام می‌شود و اطلاعات آنها مشخص است. قبلا به این شکل بود افرادی که قصد خرید شمش طلا داشتند، در این مقدار کم نمی‌توانستند خریداری کنند. بنابراین عملا به سمت خرید شمش طلا نمی‌رفتند و اگر می‌خواستند در قالب‌های یک کیلویی شمش بخرند، باید به طلافروشی مراجعه می‌کردند که در آنجا هم عملا قیمت‌ها بر پایه چانه‌زنی بود و در یک ساختار و فرآیند قیمت‌گذاری ارائه نمی‌شد.
امیری توضیح داد: از سوی دیگر بعد از خرید شمش طلا باید در فرآیندی آن را به جای امنی منتقل می‌کردند که با ریسک همراه بود. با این اوصاف بازار شمش طلا که قبلا بانک مرکزی به فکر آن نبود، با استفاده از ابزار مبتنی بر پایه شمش طلا هدف‌گذاری و وارد بورس کالا شد. قبل از آن هم که سکه آمد و مورد استقبال قرار گرفت و سرمایه‌گذاران خرد هم توانستند از این بازار استفاده کنند.
به گفته عضو هیات‌مدیره شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری آوای آگاه، یکی دیگر از فواید این بازار، کنترل و هدایت سرمایه‌گذاران و سرمایه‌های سرگردان به سمت یک بازار ساختار یافته و نظام‌مند است. از زمانی که این بخشنامه ابلاغ شده تاکنون، معاملات طبق روال قبلی در بورس کالا در حال انجام است. تعداد فعالانی که در بازار شمش طلا (به‌واسطه حضور مستقیم و غیرمستقیم‌شان در صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا سرمایه‌گذاری در خود شمش طلا) حضور دارند به ۴۰۰ تا ۵۰۰هزار نفر رسیده و عملا اگر بانک مرکزی بخواهد روی این موضوع پافشاری کند، با ۴۰۰هزار نفر سرمایه‌گذاری که نسبت به قوانین حاکمیتی دولتی اطمینان کردند، مواجه است و می‌تواند نارضایتی نسبت به این موضوعات شکل بگیرد.
وی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از موضوعات، بحث هدایت سرمایه این ۴۰۰هزار نفر به سمت بازارهای غیرشفاف است که می‌تواند باعث افزایش قیمت ارز (چون یکی از بازارهای غیرشفاف، ارز است) و عدم کنترل این میزان سرمایه باشد که به نظر می‌رسد این موضوع بیشتر به ضرر خود بانک مرکزی خواهد بود.
امیری تصریح کرد: ما در موضوعات و شرایط مختلف با سیاست‌ها و مواضع مختلفی از جانب دولت‌های قبلی و دولت فعلی مواجه شده‌ایم؛ در محصولاتی مانند پتروشیمی، فلزی، سیمان، خودرو و در حال حاضر در شمش طلا. بنابراین این موضوع جدید نیست، بلکه این نوع تصمیمات خلق‌الساعه توسط دولت‌ها گرفته شده و می‌شود. با اینکه بازار شمش طلا با حضور معاون اول رئیس جمهور افتتاح شده، فرایند پذیرش خزانه بانک‌ها در بورس کالا مورد تایید بانک مرکزی و مدیران وقت بوده و در مکاتبات صورت پذیرفته عنوان شده که معاملات شمش طلا منع مقرراتی نداشته، اما به یکباره بانک‌ها را به عدم تحویل شمش طلا و ارائه گواهی سپرده کالایی هدایت و عملا سیاست و تصمیمات قبلی خود را نقض می‌کند.
عضو هیات‌مدیره شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری آوای آگاه افزود: با توجه به اینکه بانک مرکزی خود را مدیر و متولی بحث کنترل ارز در کشور می‌داند، می‌تواند با توجه به مزیت‌هایی که در بورس کالا وجود دارد، از فضای بازار سرمایه برای کنترل ارز و بهینه کردن مدل‌ها و روش‌ها استفاده کند و موضوعاتی که قبلا به‌صورت قانونی، دستورالعملی و بخشنامه بود را زیر سوال نبرد. کمااینکه در حال حاضر هم بانک مرکزی به بانک‌های خود که به‌عنوان خزانه‌دار شمش طلا هستند، بیشتر از منظر نظارتی و اجرایی به‌عنوان یک مدیر متولی نهاد ناظر بانک‌ها دستور می‌دهد که صرفا نمی‌توانید شمش طلا را دریافت کنید و عملا مخالفتی با خود معاملات گواهی سپرده شمش طلا و نحوه آن ندارد.
وی با بیان اینکه حرفی که دولت در مورد حمایت از بازار سرمایه به زبان می‌آورد با واقعیتی که در حال انجام است بسیار فاصله دارد، تصریح کرد: به نظر می‌رسد دولت با توجه به شرایط کنونی اقتصاد، اولویت‌های دیگری دارد و بازار سرمایه را با اولویت پایین‌تر پیگیری می‌کند. از بخشنامه‌هایی مانند خروج خودرو از بورس کالا، عدم حمایت از بورس اوراق بهادار، افزایش عوارض قانونی معدنی‌ها و همچنین مباحث نرخ خوراک پالایشگاه‌ها می‌توان این گونه برداشت کرد که دولت تمرکز چندانی روی حمایت از بازار ندارد.
امیری ادامه داد: عملا اگر به تجارب قبلی یعنی اقدامات مشابهی که دولت ها و مدیران قبلی بانک مرکزی انجام داده‌اند مراجعه کنیم، متوجه می‌شویم که وارد یک مدل تصمیم‌گیری شده‌ایم که قابل‌پیش‌بینی است و نه‌تنها مثبت نیست، بلکه دارای یک سری پیامدهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت است. این تصمیمات را قبلا در مورد سکه بانک مرکزی و عرضه سکه در بازار با قیمت‌های بسیار پایین داشتیم که نتایج آن کاملا مشخص است؛ سکه به ۳۳ میلیون تومان رسیده است. بنابراین نه تنها آن زمان تاثیری نداشت، بلکه باعث شد یک سری موضوعات عدم کنترلی از قبال اینکه چه سرمایه‌گذارانی خرید کرده‌اند، رخ دهد.
عضو هیات‌مدیره شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری آوای آگاه توضیح داد: تجربه ثابت کرده هر محصولی از بورس کالا خارج و در فضای غیرشفاف معامله شده، نتیجه خوبی نداشته است. به‌طور مثال، شاهین سال گذشته با قیمت ۳۰۰ ۴۰۰ میلیون تومان معامله شد و بعد از خروج خودرو از بورس کالا با هدف کنترل قیمت، قیمت شاهین در حال حاضر به نزدیک ۶۰۰ ۷۰۰ میلیون تومان رسیده است. بنابراین بورس کالا باعث افزایش قیمت نشده و اگر بانک مرکزی به بورس کالا به‌عنوان یک ابزار کمک‌کننده در حوزه کنترل قیمت توجه کند، به نظر می‌رسد پیامدهای بهتری داشته باشد.
وی گفت: راهکار بانک مرکزی برای خروج شمش طلا از بورس کالا، بازار مبادله ارزی بوده که این بازار به‌صورت سنتی و مزایده‌ای است، همه سرمایه‌گذاران شرایط حضور در این بازار را ندارند، قیمت در این بازار مشخص نیست و عملا انتقال معاملات شمش طلا به یک فضای غیرشفاف است. البته معاملات شمش طلا در بازار مبادله ارزی مختص بخش ویژه‌ای از مشتریان شمش طلا است که این دسته از مشتریان، مخاطب بورس کالا نیست و از طرفی به گفته مدیرعامل مرکز مبادله ارزی، این مدل از فروش در راستای حذف بورس کالا نبوده است.
امیری تاکید کرد: در این میان، پیشنهاد این است که بانک مرکزی و بورس کالا جلسه‌ای گذاشته و مسائل و مشکلاتشان را حل و دو نهاد دیدگاه‌های خود را به یکدیگر نزدیک کنند تا بتوانند از ظرفیت بازار سرمایه استفاده کنند. واقعیت امر این است که خروج سکه و شمش طلا از بورس نه باعث متعادل شدن بازار می‌شود و نه به کنترل و مدیریت قیمت طلا کمکی می‌کند. ضمن آنکه علی‌رغم اینکه شمش طلا در تلاطم‌های قبلی ارزی هم داخل بورس نبوده، ولی ارز مسیر خود را رفته و پارامترهای بیشتری درگیر بازار ارز است که به نظر می‌رسد باید این مسیرها را در سطح کلان‌تر کنترل کرد.
عضو هیات‌مدیره شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری آوای آگاه خاطرنشان کرد: باید این رویکرد را که بورس کالا به‌عنوان یک بازار شتاب‌دهنده به قیمت ارز است و باعث افزایش قیمت محصولات پایه و مواد خام می‌شود، در بخشی از حاکمیت و دولت تغییر داد. این رویکردها به‌شدت برای بازار سرمایه کشور مضر است و در نهایت باعث می‌شود تصمیمات و سیاست‌های قبلی دوباره تکرار شود و عملا کنترل قیمت‌ها با حذف محصولات از بورس کالا تجربه تلخی بوده که مجددا در حال تکرار شدن است.