بورس۲۴ : شرکت بورس تهران و فرابورس ایران با وجود فراز و نشیب‌های بسیاری که در سال ۱۳۹۹ برای بازار سرمایه به خصوص کاهش ادامه‌دار شاخص از مردادماه روی داد، باز هم توانستند در عملکرد ۱۲ ماهه، شیب صعودی درآمدی خود را حفظ کنند و به نسبت سال قبل آن بتوانند با رشد درآمدزایی و سودسازی همراه شوند.
نگاهی به صورت‌های مالی سال منتهی به اسفند ۱۳۹۹ (حسابرسی‌نشده) شرکت بورس اوراق بهادار تهران نشان می‌دهد، شرکت رشد ۲۷۹ درصدی درآمدهای عملیاتی و ۳۲۸ درصدی سود عملیاتی را در این سال رقم زده است.
اما کاهش ادامه‌دار قیمت سهام، شاخص کل و به ویژه حجم معاملات از مردادماه ۱۳۹۹ و تداوم این روند تا خردادماه سال ۱۴۰۰ سبب شده تا روند درآمدی بورس تهران در سال جاری که نزدیک به ۹۴ درصد درآمدهای عملیاتی آن از محل کارمزد معاملات تامین می‌شود، روند کاهشی را شاهد باشد و در ماه‌های فروردین و اردیبهشت نتواند رشد چندانی را به نسبت مدت مشابه سال گذشته تجربه کند.
مطابق با جداول فوق در حالی که بورس تهران در دو ماهه منتهی به پایان اردیبهشت‌ماه سال مالی قبل، درآمد ۲۲۵ میلیارد تومانی داشته، این درآمد در ۲ ماهه امسال به ۶۱ میلیارد تومان کاهش داشته است.
درآمدهای فرابورس در گذر یکسال چه نوسانی کرد؟
گزارش ۱۲ ماهه فرابورس نیز نشان می‌دهد شرایط شرکت در سال ۹۹ مطلوب و این شرکت با رشد ۱۸۷ درصدی درآمدها و رشد ۲۲۸ درصدی سود عملیاتی مواجه شده است.
حتی فرابورس با هدایت درآمدهای خود به سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها و سپرده‌های بانکی تنها طی سال ۱۳۹۹ نزدیک به ۱۲۳ میلیارد تومان درآمدزایی مجدد داشته که رقم قابل توجهی است.
اگر به وضعیت درآمد سال ۱۳۹۹ فرابورس نیز با جزئیات بنگریم، ۸۸ درصد از کل درآمد این شرکت ناشی از درآمد کارمزد معاملات بوده که نشان می‌دهد درآمدزایی دو شرکت بورس تهران و فرابورس وابستگی بالایی به وضعیت بازار اعم از رونق یا رکود و به تبع آن کارمزد حاصل از معاملات دارد.
مقایسه وضعیت بازار سهام در سال ۹۹ با سایر سال‌ها
پس از ریزش قیمت سهام و شاخص از مردادماه، اعمال تصمیمات مهمی نظیر اعمال دامنه نوسان نامتقارن سبب شد تا حجم معاملات نیز افت بسیار زیادی را تجربه کند به طوری که دیگر خبری از ورود نقدینگی سنگین به بازار نبود و ارزش معاملات خرد بازار سهام در مجموع بازارهای بورس و فرابورس که به طور متوسط در سال گذشته ۲۰ هزار میلیارد تومان ثبت شد، در ماه‌های پایانی ۱۳۹۹ و ابتدایی سال ۱۴۰۰ دیگر تکرار نشد و حجم و ارزش معاملات کاهش قابل ملاحظه‌ای یافت.
از طرف دیگر منفی شدن شرایط عمومی حاکم بر بازار سبب شد تا عرضه‌های اولیه و درآمد درج و حق پذیرش دو شرکت بورس و فرابورس نیز کاهشی شود. همانطور که می‌دانید بخش مهمی از درآمد بورس تهران و فرابورس ایران از عرضه‌های اولیه و کارمزدهای حاصله با حجم‌های معاملات بالا بود که این مهم نیز با توجه به شرایط بازار در دو ماه ابتدایی امسال کاهش یافته است.
پیدا و پنهان درآمد بورس‌های اوراق بهادار از سال ۹۸ تا خرداد ۱۴۰۰
البته نباید از نظر دور داشت که بازار سرمایه در سال ۱۳۹۹ یکی از نادرترین دوره‌های رونق خود را تجربه کرد که در تاریخ پنجاه و چندساله این بازار، نظیر آن تکرار نشده است. ورود بیش از پیش سرمایه‌های خرد و کلان به بازار سرمایه موجب شد تا شاخص بورس برای نخستین‌بار در تاریخ این بازار عدد ۲ میلیون واحد را ثبت کرده و قیمت اغلب سهام رشد چندین و چند برابری را در سال گذشته تجربه کند. همین عامل با رونق بیش از پیش معاملات سبب شد تا درآمد شرکت‌هایی نظیر بورس و فرابورس، کارگزاری‌ها و سایر نهادهای مالی که درآمد آنها از محل کارمزد معاملات تامین می‌شود، رشد قابل ملاحظه و محسوسی را در مقایسه با سال ۱۳۹۸ و سال‌های پیش از آن تجربه کند.
از این رو بنظر می‌رسد مقایسه وضعیت درآمدی این شرکت‌ها در سال ۱۳۹۹ با سال‌های قبل و بعد از آن، قیاس دقیق و قابل اعتنایی نیست و موجب می‌شود وزن تحلیل کیفی و با در نظر گرفتن تمامی متغیرها تنزل یافته و صرفا بر مقایسه کمّی آمار و داده‌های موجود تمرکز شود.
به عنوان مثال در سال ۱۳۹۸ ارزش معاملات خرد بازار سهام (مجموع ارزش معاملات سهام در بورس و فرابورس به استثنای معاملات عمده و اوراق) در بیشترین رقم آن در طول یکسال در تاریخ ۷ اسفندماه و زمانی که شاخص بورس تهران بالاتر از ۵۰۰ هزار واحد بود، ۸۰۶۱ میلیارد تومان ثبت شده است. در سال ۱۳۹۹ این عدد به ۲۹ هزار و ۶۷۰ میلیارد تومان جهش کرده است که مربوط به شاخص یک میلیون و ۷۰۰ هزار واحدی و در تاریخ هجدهم تیرماه است. تا پایان معاملات ۱۲ خردادماه امسال نیز مجموع ارزش معاملات خرد بازار سهام در بورس و فرابورس در بیشترین رقم ۵۳۱۴ میلیارد تومان مربوط به هفتم فروردین بوده است که البته پس از متقارن‌سازی دامنه نوسان و برگشت آن به مثبت و منفی ۵ درصد، شاهد متعادل شدن معاملات سهام و خروج اغلب سهم‌ها از صف فروش آنها پس از چند ماه متوالی هستیم.
به هر ترتیب طبیعی است که حجم معاملات بیشتر در بورس و فرابورس، درآمد کارمزدی بالاتری را نیز برای آن دسته از نهادهای مالی که درآمد خود را از این محل تامین می‌کنند به همراه دارد و کاهش آن نیز منجر به افت درآمدهای این قبیل شرکت‌ها می‌شود؛ اتفاقی که در سال ۱۳۹۹ برای اولین‌بار در تاریخ بازار سرمایه رخ داد و چه بسا بهتر است به عنوان داده پرت، از تحلیل‌های درآمدی این دو شرکت خارج شود.
همچنین در عرضه‌های اولیه نیز بررسی میزان مشارکت‌کنندگان نشان می‌دهد در حالی که در سال ۱۳۹۸ بالاترین تعداد خریداران به بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر رسیده است، در سال ۱۳۹۹ شاهد مشارکت بیش از ۵ میلیون نفری خریداران در عرضه‌های اولیه نیز بودیم که همزمان با رکود بازار و کاهش حجم معاملات استقبال از عرضه‌های اولیه نیز کاهش یافت و در سال ۱۴۰۰ هم اکنون این عدد به بیش از ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر رسیده است.
در این مقایسه نیز اگر سال ۱۳۹۹ را به عنوان داده‌ای که روند تحلیل را مختل می‌کند از میان دیگر داده‌ها حذف کنیم همچنان خواهیم دید که اقبال به عرضه‌های اولیه از روند هیجانی سال گذشته عبور کرده و به یک میزان و رشد منطقی‌تری نسبت به سال ۱۳۹۸ قرار گرفته است.