برجام و بازار سرمایه (بخش اول)

آخرین گزارش مذاکرات برجامی در ۲۶۴ صفحه نه فقط به مجلس شورای اسلامی که به تاریخ ارائه شد. در این گزارش تلاش شده است تا مذاکرات از زوایای مختلف و بدون جهت گیری جناحی گزارش شود. جدای از واقعی بودن یا نبودن مطالب این گزارش، انتقال تجربه در مورد یکی از مهمترین اتفاقات سیاست خارجی ایران می تواند سنت پسندیده ای باشد که تا کنون کمتر به آن پرداخته شده است. سعی کردیم خلاصه ای مفید از آنچه در این گزارش بیان شده آماده کنیم.

توصیف شرایط قبل و حین مذاکرات برجامی و دست آوردهای برجام

در این گزارش ابتدا به موفقیت دیپلماتیک برجام اشاره می شود و با بیان اینکه در نتیجه برجام قدرت های جهان برای اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم با یک قدرت منتطقه ای مذاکره می کردند و اینکه برای نخستین بار بود که کشوری که تحت قطعنامه های ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد بوده است بدون درگیری در جنگ و فقط با مذاکره از این فصل خارج می شود.

این توافق در بعد منطقه ای موجب شکاف در رابطه آمریکا و اسرائیل شده است و نشانه آن هدر رفت تلاش ۴۰ میلیون دلاری لابی آیپک در کنگره و بی توجهی رئیس جمهور و وزیر امور خارجه آمریکا به سفر نتانیاهو نخست وزیر وقت سرائیل به آمریکا و سخنرانی در کنگره شد. و از اثرات آن در بعد داخلی افزایش غرور ملی جهش توانایی ها اقتصادی و علمی کشور را نتیجه برجام اعلام شد.

تاثیر برجام روی صنایع:

صنعت حمل و نقل دریایی و هوایی، صنعت بانکی، مالی و بیمه و تجارت طلا و فلزات گران بها قبل از برجام هدف تحریم ها بودند. تا زمان برجام ۱۲۰۰ شخص حقیقی و حقوقی مشمول تحریم های شورای امنیت، آمریکا و اتحادیه اروپا بودند که بعد از آن در مرحله اول ۸۰۰ نام از فهرست خارج شد.

صادرات نفت ایران در نیمه نخست سال ۹۲ به ۹۷۰ هزار بشکه در روز رسیده بود و بعد از برجام ایران روزانه ۳ میلیون و ۹۵۰ هزار بشکه نفت تولید و ۲ میلیون و ۴۴۰ هزار بشکه در روز صادر می کرد که ۶۰۰ هزار بشکه به اتحادیه اروپا بوده است.همچنین ایران بعد از برجام و تا قبل از خروج آمریکا از آن روزانه ۵۶۰ هزار بشکه میعانات گازی، ۱۲۵ هزار بشکه مایعات گازی و ۹۰۰ میلیون متر مکعب گاز تولید می کرد.

پول حاصل از صادرات نفت بدون مشکل به داخل منتقل می شد چنانکه در ۹ ماه نخست سال ۹۵ حدود ۲۹ میلیارد دلار به کشور وارد شد. صادرات پتروشیمی در همین بازه زمانی ۱۰ میلیارد دلار معادل ۲۸ درصد، صادرات میعانات گازی بیش از ۵ میلیارد دلار معادل ۹۷ درصد و صادرات گاز طبیعی بیش از ۵۰ درصد رشد نسبت به مدت مشابه در سال قبل از آن داشته است.

از دیگر دست آوردهای برجام عقد ۱۷ تفاهم نامه با شرکت های بزرگ نفتی جهان از جمله شلومبرگرو گاز پروم است.

بر اثر برجام ۱۴۳ فروند از کشتی های شرکت کشتی رانی جمهوری اسلامی(حکشتی) و ۷۴ فروند از نفت کش های شرکت ملی نفت کش از فهرست تحریم ها خارج شدند. و اصلی ترین مشکل آنها در مسئله بیمه و بیمه اتکایی برطرف شد. در حوزه ریلی توافقنامه ۴ میلیارد یورویی با ایتالیا، قرارداد ۲۰۰ میلیون یورویی برای تامین ۵۰ دستگاه دیزل الکتریک با یک شرکت آلمانی، تامین مالی برای پروژه راه آهن رشت – آستارا دست آوردهای برجام بوده است.

در حوزه بانکی آزادسازی وجوه مسدود شده بانک مرکزی در کشورهای امارات، انگلستان، هند، یونا، ایتالیا، نروژ، ژاپن، چین، ترکیه، کره و... ، دسترسی به سوئیفت برای بانک های ایرانی و همکاری بانک های کوچک و متوسط خارجی با بانک های ایرانی

تحریم ها در صنعت حمل و نقل هوایی علاوه بر ابعاد حیثیتی و مشکلات ایمنی موجب خروج یالانه ۴ میلیارد دلار برای خرید بلیط هواپیما به کشورهای عربی و ترکیه شده بود. بعد از برجام قرارداد خرید ۸۰ فروند هواپیما از شرکت بوئینگ، ۱۰۰ فروند از ایرباس و ۲۰ فروند از ATR نهایی شد.

ظریف در گزارش خود گفته است توانسته خطوط قرمز نظام را تقریبا رعایت کند و آنها را که رعایت نشده است صادقانه مطرح کرده و مجوز گرفته است. خطوط قرمزی که ظریف به آنها اشاره کرده است عبارتند از: شناسایی غنی سازی ایران از سوی طرف های مقابل که سخت ترین بخش مذاکرات دو ساله بود، حفظ ماهیت راکتور آب سنگین اراک، جدا کردن موضوعات موشکی و منطقه ای از برجام، محدودیت بازرسی از تاسیسات نظامی، مصاحبه نکردن با دانشمندان ایرانی، تضمین گزارش بینابینی آژانس، اطمینان از بسته شدن پرونده در شورای حکم، موکول نشدن رفع تحریم ها به گزارش آژانس، رفع یکجای همه تحریم های هسته ای، لغو و نه تعلیق همه تحریم ها به غیر از تحریم های مربوط به کنگره آمریکا، متناظر بودن اقدامات ایران با رفع تحریم ها