با نگاهی به آمارهای منتشر شده از سوی گمرک ایران، وضعیت واردات کالاهای اساسی طی ماه‌های شدت گرفته است و به‌طور تقریبی و میانگین، هر ۱۵ ثانیه، یک کامیون کالا وارد کشور می‌شود. هرچند مراکز دولتی، به‌ویژه وزارت جهاد کشاورزی، این آمار و اراقام را به‌نوعی یک موفقیت اعلام می‌کنند اما زنگ خطری است برای صنایع غذایی کشور که بزودی با کاهش نهاده‌های تولید و کالاهای اساسی مواجه خواهند شد.

تحریم‌های شدید غرب علیه روسیه و بحران جنگ در اوکراین، موجب افزایش تقاضا و رشد قیمت‌های جهانی برای کالاهای اساسی و محصولات کشاورزی شده است و از سوی دیگر، کمبود این محصولات، چالش‌های بزرگی را برای کشورهای واردکننده ایجاد خواهد کرد. البته در چنین شرایطی، نقطه اتکای ایران برای بخشی از تامین کالاهای اساسی، دوستی و مراودات مناسب با کشور روسیه است که در همسایگی ما قرار دارد، اما رشد قیمت‌ها را هم نباید نادیده گرفت. تجربه نشان داده است که همسایه شمالی، چندان به قول و قرارهایش پایبند نیست و در شرایط جنگی و تحریمی، ممکن است قیمت‌ها را بیش از پیش افزایش دهد.

این درحالی‌است که دولت اخیرا طرح حذف ارز ترجیحی را برای کالاهای اساسی اجرا کرده و بازار داخلی مواد غذایی و کالاهای اساسی با رشد قیمت ۱۰۰ تا ۳۰۰ درصدی مواجه شده است. به نظر می‌رسد، برخلاف گفته‌های دولت که دلیل حذف ارز ترجیحی را اجرای سیاست‌های جراحی اقتصادی و یک‌سازی نرخ ارز اعلام می‌کند، باتوجه به رشد شدید واردات کالاهای اساسی به کشور، طی سال‌های اخیر، دولت توانایی تامین ارز را به دلایل مختلفی ازجمله تحریم‌های نفتی و کاهش منابع ارزی، ندارد. بنابراین و باتوجه به نیاز روزافزون کشور به واردات کالاهای اساسی و نهاده‌های تولید محصولات غذایی و کشاورزی، همچنین افزایش قیمت‌های جهانی، صنایع غذایی و تبدیلی در این بخش بزودی با چالش کمبود مواد اولیه یا گرانی مواجه خواهند شد که در نهایت بازار داخلی را متاثر خواهد کرد.

ناگفته نماند که صنایع غذایی، دامپروری و کشاورزی بخشی از صنایع ریالی بازار سرمایه به شمار می‌روند و بحران کمبود مواد اولیه برای این شرکت‌ها و گروه‌های بورسی، بی‌تردید روی قیمت سهام‌شان تاثیر منفی می‌گذارد. شاید یکی از دلایلی که سهام این گروه از شرکت‌های بورسی، به‌رغم افزایش قیمت‌های اخیر با استقبال چمشگیر خریداران بورسی مواجه نشده‌اند، همین موضوع کمبود مواد اولیه در آینده نزدیک باشد. البته این صنایع در روزهای ریزشی بازار هم سبزپوش بودند اما انتظارات رشد قیمت سهام‌شان مطابق رشد نرخ‌هایی که گرفتند، برآورده نشد.

در همین زمینه، کاوه زرگران، رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق بازرگانی نیز اخیرا نسبت به بحران کمبود مواد اولیه و رشد فزاینده قیمت کالاهای اساسی در بازارهای جهانی هشدار داده و گفته است: در ماه‌های اخیر، قیمت تمامی کالاها در بازارهای جهانی دست‌کم ۳۰ درصد رشد کرده و در برخی کالاها این میزان بیش‌تر بوده است. در بازارهای داخلی نیز با اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها، شاهد افزایش قیمت محصولات غذایی هستیم و توجه به عوامل داخلی و خارجی، هزینه‌های تامین کالاهای اساسی و محصولات کشاورزی در آینده نزدیک، رشد سرسام‌آوری خواهد کرد.

زرگران البته به مبادلات و مناسبات تجاری ایران و روسیه هم اشاره و اظهار می‌کند که در یک سال اخیر مبادلات تجاری ایران و روسیه از حدود ۱.۵ میلیارد دلار به ۴.۵ میلیارد دلار رسیده است. پیش‌بینی می‌کنیم که با توجه به رشد قیمت غلات و نیاز ایران به تامین این محصولات از راه واردات، امسال شاهد افزایش تبادلات تجاری ایران و روسیه باشیم.

نتیجه این‌که واردات ایران برای کالاهای اساسی در شرایطی که کشور با بحران آب و کاهش تولید محصولات کشاورزی مواجه است، افزایش می‌یابد. از طرفی کمبود این محصولات در بازارهای جهانی، رشد بیش‌تر قیمت‌ها را نیز درپی دارد. به‌این‌ترتیب، صنایع غذایی و تبدیلی در حوزه کشاورزی و دامی، با ابرچالش کمبود مواد اولیه مواجه خواهند شد و اگر دولت تمهیداتی برای تامین به‌موقع و کافی نهاده‌های تولید و کالاهای اساسی نکند، باید منتظر پیامدهای شدید اقتصادی و اجتماعی آن باشد.

مولود غلامی- روزنامه‌نگار بازار سرمایه