اگر از علاقه‌مندان به حوزه کامپیوتر و نوآوری‌های آن باشید قطعا می‌دانید که فناوری بلاکچین از هیجان‌انگیزترین ترندهای حال حاضر است. بلاکچین نوعی مدل توزیع‌شده، رمزگذاری شده و غیرمتمرکز از پایگاه داده بوده و با ظرفیتی که دارد قادر به حل چالش‌های مربوط به اعتماد و امنیت آنلاین است. اغلب افراد از فناوری بلاکچین به عنوان زیربنای پیدایش بیت‌کوین و رمز ارزها یاد می‌کنند؛ با این‌وجود کاربردهای بالقوه‌ی بلاکچین بسیار فراگیر بوده و شامل قراردادهای هوشمند دیجیتال، لجستیک و حفظ امنیت زنجیره تامین و پیشگیری دربرابر سرقت هویت است. در این میان تعداد بی‌شماری از هواداران بلاکچین معتقدند که این فناوری می‌تواند امنیت و یکپارچگی هر سیستمی که دسترسی چندگانه به بلاک‌چین‌ها را ارائه می‌دهد، ارتقا بخشد. طبق پیش‌بینی‌های موجود حجم سرمایه‌گذاری کسب‌وکارها بر راهکارهای بلاکچین در سال ۲۰۲۲ به بیش از ۱۱.۷میلیارد دلار خواهد رسید. با توجه به اهمیت این موضوع تصمیم گرفته‌ایم در مقاله حاضر برترین ترندهای بلاکچین در سال پیش‌رو و تاثیر آن‌ها در زندگی هر روزه را بررسی کنیم.
۱-نوآوری‌های مرتبط با بلاکچین سبز
فناوری بلاکچین برای فعالیت به مقادیر زیادی انرژی نیاز داشته و حجم قابل‌توجهی از گازهای گلخانه‌ای را تولید می‌کند. ایلان ماسک، مدیرعامل دو شرکت Tesla و SpaceX، به همین دلیل خواستار توقف موقت پذیرش بیت‌کوین به عنوان یک روش پرداخت برای خرید خودروهای برقی تسلا در سال ۲۰۲۱ شد. آگاهی چهره‌های مهم بخش فناوری درخصوص آسیب‌های بالقوه‌ی زیست‌محیطی موجب شده تا در سال ۲۰۲۲ تمرکز ویژه‌ای بر توسعه بلاک‌چین‌های سبز یا سازگار با محیط زیست صورت گیرد.
برای جبران اثرات منفی مصرف انرژی بلاک‌چین‌ها می‌توان از چند روش استفاده کرد که یکی از آن‌ها آفست کربن (Carbon offset) است. آفست کربن یا تعدیل کربن به کاهش انتشار دی‌اکسید کربن یا دیگر گازهای گلخانه‌ای ایجادشده گفته میشود. با این‌حال اغلب متخصصین اعتقاد دارند اتخاذ روش‌های پیشگیرانه، بهتر از چنین راهکارهای جبرانی است.
روش دیگر، مهاجرت به انواع بلاک‌چین‌هایی است که مصرف انرژی کمتری دارند. این بلاک‌چین‌ها به‌جای الگوریتم اجماع اثبات کار (PoW) از اثبات سهام (PoS) برای حل معادلات پیچیده ریاضی استفاده می‌کنند و به اجماع می‌رسند. همان‌طور که در اخبار و مقالات متعدد آمده، اتریوم قصد دارد در سال جاری با انجام یک به‌روزرسانی مهم ( The Merge ) کاملا به سازوکار PoS مهاجرت کند.
راهکار دیگر دست‌یابی به مدل‌های اجرایی سبز توسط Cathy Wood، مدیرعامل شرکت پوشش ریسک Ark Invest، ارائه شده است. در این دیدگاه افزایش سطح تقاضا برای انرژی، عاملی جهت افزایش سرمایه‌گذاری در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر و به کارگیری آن در حوزه‌هایی مانند بلاک‌چین‌ها عنوان شده است.
۲-گسترش استفادهٔ NFT ها
توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) تیتر خبرساز فناوری بلاکچین در سال ۲۰۲۱ بود. برخی از آثار هنری این عرصه مانند «The First ۵۰۰۰ Days» که متعلق به Beeple بود با قیمت‌های نجومی به فروش رفت و افکار عمومی را درباره مفهوم این توکن‌های دیجیتال حاضر بر بلاکچین به کلی تغییر داد. این توکن‌ها همچنین توانستند جایگاه خود را در صنعت موسیقی تثبیت کنند، تا جایی که برخی هنرمندان اقدام به انتشار چند قطعه موسیقی جدید با فرمت NFT کردند. اما باید به یاد داشت که این توکن‌ها نیز مانند سایر محصولات بلاکچین کاربردهایی فراتر از مصارف تبلیغاتی دارند.
شاید بزرگ‌ترین کاربرد NFTها حضور آن‌ها در بازی‌های بلاک‌چینی یا بازی‌های درآمدزا ( play-to-earn ) مانند اکسی اینفینیتی (Axie Infinity) باشد که در آن بازیکنان هیولاهای بامزه‌ای را پرورش داده و آن‌ها را به‌صورت NFT به فروش می‌رسانند. برندهای مطرح D&G و نایک نیز پوشاک و کفش‌هایی تولید کرده‌اند که به NFTهای انحصاری مجهز هستند. درنهایت این شرکت‌های بزرگ حاضر در متاورس (Metaverse) ازجمله فیسبوک، مایکروسافت و انویدیا هستند که فرصت‌های نوآورانه‌ی فراوانی برای کاربری NFTها خلق کرده‌اند.
۳-استقبال گسترده کشورها از بیت‌کوین و سایر رمز ارزها
در سال گذشته شاهد آن بودیم که السالوادور به عنوان نخستین کشور دنیا بیت‌کوین را پول قانونی خود معرفی کرد و شهروندان آن می‌توانستند از این رمز ارز برای خرید کالا استفاده و شرکت‌ها نیز حقوق کارمندان را با آن پرداخت کنند. نتایج نظرسنجی‌های مختلف بیانگر آن است که در سال جاری به تعداد این کشورها افزوده خواهد شد.
Alexander Hoptner، مدیرعامل صرافی رمز ارز BitMEX، پیش‌بینی کرده است که افزایش تورم جهانی و کارمزدهای نجومی افراد و سازمان‌های واسطه، زمینه‌ساز آن خواهد شد که حداقل ۵ کشور درحال توسعه در سال آینده پشتیبانی خود را از پرداخت‌های بیت‌کوین اعلام کنند.
حوزه مهم دیگر که به شکوفایی قابل‌توجهی در سال جاری خواهد رسید ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) خواهند بود. CBDCها از انوع دارایی‌های دیجیتال صادرشده از سوی دولت‌ها هستند که برخلاف رمز ارزهای غیرمتمرکز کنترل آن‌ها توسط سازمان‌های نظارتی ممکن خواهد بود. این پروژه‌ها دربرگیرنده‌ی توکن‌هایی هستند که همراستا با ارزهای سنتی و ملی فعالیت می‌کنند و به کاربران امکان کنترل و مدیریت تراکنش‌های خود را بی‌نیاز از پلتفرم‌های سرویس‌دهنده‌ی واسطه خواهند داد؛ به علاوه بانک‌های مرکزی نیز قادر به رهگیری گردش توکن‌ها بوده و ارزش آن را از طریق فرآیندی به نام pegging به ارز رسمی آن کشور وابسته می‌کنند.
در حال حاضر کشورهای زیادی مشغول توسعه و عرضه‌ی CBDCهای بومی خود هستند به‌طوری که چین، سنگاپور، تونس و اکوادور پیشرفت‌های خوبی در این زمینه داشته و انتظار می‌رود سایر کشورها مانند ژاپن، روسیه، سوئد و استونی نیز به‌زودی به شمار حاضرین ملحق شوند.
۴-ادغام بلاکچین و اینترنت اشیا ( IoT )
از آنجا که یکی از مهمترین کاربردهای بلاکچین ثبت تاریخچه وقایع، تعامل‌ها و تراکنش‌های بین سخت‌افزارهای الکترونیکی است، درنتیجه این فناوری به‌شدت با اینترنت اشیا (Internet of Things – IoT) سازگار است.
اینترنت اشیا به بیان ساده یعنی ارتباط حسگرها و دستگاه‌ها با شبکه اینترنت که از طریق این ارتباط و تعامل بین لوازم متصل به شبکه و کاربران دارای دسترسی مجاز به این شبکه، امکان مشاهده و کنترل لوازم متصل به شبکه برای کاربران آن فراهم میشود. این مفهوم می‌تواند به سادگی ارتباط یک گوشی هوشمند با تلویزیون، یا به پیچیدگی نظارت بر زیرساخت‌های شهری و ترافیک باشد. از ماشین لباسشویی و یخچال گرفته تا پوشاک، این شبکه بسیاری از دستگاه‌های اطراف ما را در بر می‌گیرد.
اتوماسیون، رمزگذاری و تغییرناپذیری دفاتر کل توزیع داده و بلاکچین در ترکیب با ویژگی فوق توانایی حل بسیاری از چالش‌های جهانی مربوط به مقیاس‌پذیری و امنیت را دارد. با استفاده از بلاک‌چین‌ها در حوزه‌ی IoT حتی می‌توان تراکنش‌های بین پایانه‌های مالی را ارتقا داد و به‌لطف رمز ارزها از خردپرداخت‌ها برای خدمات بین ماشین‌ها پشتیبانی کرد.
با آنکه این کاربرد، بسیار پیشرفته و تخصصی بوده و ممکن است برای مشاهده تاثیر آن در زندگی روزانه خود به زمان بیشتری نیاز داشته باشیم، اما در سال پیش‌رو قطعا اخبار زیادی درخصوص پروژه‌ها و استارت‌آپ‌های آزمایشی که در این حوزه فعالیت خود را آغاز کرده‌اند، خواهیم شنید.
پیشرفت و گسترش نسل پنجم فناوری ارتباطی یا ۵G بین تجهیزات و اپلیکیشن‌های هوشمند یا شبکه‌ای، زمینه‌ساز نوآوری‌های آینده در این حوزه خواهد بود. اینترنت ۵G نه‌تنها موجب بهبود سرعت انتقال اطلاعات شده بلکه فرمت‌های جدیدی از داده‌ها ازقبیل تراکنش‌های بلاکچین را نیز پوشش خواهد داد.
۵-استفاده از بلاکچین در رهگیری واکسیناسیون
همان‌طور که می‌دانیم اپیدمی بیماری کووید-۱۹ کاملا ازبین نرفته است؛ در سال جاری باید انتظار داشت که بسیاری از دولت‌ها این موضوع را در اولویت کاری خود قرار داده و ترندهای بزرگ فناوری نیز برنامه‌های اختصاصی متعددی برای آن ارائه کنند. یکی از مهمترین این ترندها استفاده از فناوری بلاکچین برای تولید، توزیع و رهگیری واکسن است.
مجرمان از شرایط نامطلوب ایجادشده توسط این اپیدمی سوءاستفاده کرده و شروع به تولید و پخش واکسن‌های جعلی می‌کنند؛ اما می‌توان به کمک بلاکچین اعتبار و اصالت واکسن را اثبات و محموله‌های واکسن و تحویل آن‌ها به مقصد موردنظر را تضمین نمود. بلاک‌چین‌ها حتی می‌توانند به حفظ یکپارچگی نقاط دسترسی مختلف یک زنجیره‌ی تامین یاری رسانده و از نگهداری واکسن‌ها در دمای صحیح اطمینان حاصل کنند.
شرکت کامپیوتری باسابقه‌ی IBM با طراحی یک سیستم بلاک‌چینی به نهادها و موسسات متعدد دولتی که در فرآیند توزیع واکسن حضور دارند اجازه داده است تا نرخ اثربخشی واکسن‌ها را یکپارچه کنند. علاوه‌‌براین یک پروژه آزمایشی دیگر نیز موفق شده است تا تاثیر بلاک‌چین‌ها در تسریع فرآیند فراخوان محصولات پزشکی را اثبات کند. برای مثال می‌توان از این فناوری در شناسایی اثرات جانبی یک گروه از داروها به خوبی بهره برد.
با توجه به پیشرفت‌ها و تدابیری که با شیوع ناگهانی این بیماری رخ داده است باید انتظار داشت که کاربردهای بیشتری از بلاکچین را در چرخه‌ی تولید، توزیع و مدیریت واکسیناسیون شاهد باشیم.
۶-بلاکچین و نسل سوم اینترنت (وب۳)
به‌رغم فراگیری چشمگیر اینترنت در امور روزمره باید توجه داشت که ادغام این فناوری در ابعاد مختلف زندگی همچنان ادامه دارد. در حال حاضر بیشتر اطلاعات اینترنت را پنج شرکت بزرگ متمرکز زیر مدیریت می‌کنند:
گوگل آمازون اپل متا (فیسبوک سابق) مایکروسافت شرکت‌های فوق بر تبلیغات آنلاین، تجارت الکترونیک، محاسبات ابری، پخش آنلاین ویدئو و غیره سلطه انحصاری دارند. Gavin Wood، هم‌بنیان‌گذار اتریوم، در سال ۲۰۱۴ مفهوم تمرکززدایی (decentralization) را مطرح نمود و برخی از شرکت‌های بزرگ هم‌اکنون تحقیقات خود را بر این فناوری آغاز کرده‌اند. تالار گفتگوی ردیت (Reddit) و پلتفرم ویدئویی دیسکورد (Discord) در فکر استفاده از فناوری وب۳ در سازوکار خود هستند. با توجه به آنکه وب۳ باعث افزایش سطح ناشناسی افراد در فعالیت‌های آنلاین خواهد شد، باید انتظار داشت که میزان اقدامات مجرمانه نیز همسو با آن بیشتر شود.
۷-ارتقای امنیت راهکارهای دیفای
در سال جاری شاهد این خواهیم بود که امنیت به یکی از ترندهای اصلی پروتکل‌های امورمالی غیرمتمرکز ( DeFi ) تبدیل شود . پروژه‌ها با تاکید بر این امر سعی در پیشگیری از حملات هک داشته و به ایجاد فضایی امن برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) و رشد کاربران فعال این فضا و بهبود سطح اعتماد به دیفای به‌عنوان یک شبکه مالی کمک خواهند کرد.
راهکارهای امنیتی موجود ممکن است پلتفرم‌های بیمه مبتنی بر بلاک‌چین‌ها یا خدماتی باشند که از سپرده‌گذاری‌های کریپتو محافظت می‌کنند. بهتر است در فضای دیفای رمز ارزهای سولانا ، کاردانو و پولکادات را تحت‌نظر داشته باشید، زیرا بلاک‌چین‌های این رمز ارزها از نسل سوم و چهارم بوده که امنیت حداکثری، مقیاس‌پذیری بالا و توان پردازشی مطلوبی را به همراه دارند.
علاوه بر دارایی‌های فوق پروژه‌های Forta (امکان رهگیری امنیت تراکنش‌ها به وسیله‌ی اپلیکیشن‌های متمرکز) و Nexus Mutual (بیمه کامل کاربران اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز نسبت به آسیب‌های قراردادهای هوشمند) نیز به دلیل خدماتی که ارائه می‌کنند ارزش قابل‌توجهی در شکل‌دهی فضای بلاک‌چین‌ها خواهند داشت.
۸-مقیاس‌پذیری چندزنجیره‌ای
بلاک‌چین‌ها عموما شبکه‌های مستقلی هستند که به منظور هدفی خاص توسعه یافته‌اند. با این‌وجود شاهد آن بوده‌ایم که همزمان با گسترش فناوری بلاکچین، کاربران برای جابه‌جایی آسان بین این شبکه‌های مختلف در تلاش بوده‌اند، از این‌رو نیاز به وجود قابلیت‌های تعامل‌پذیری بیش‌ازپیش افزایش یافته است.
برخی از پروژه‌ها مانند پالیگان ( MATIC ) یا پولکادات ( DOT ) با تمرکز بر عملکردهای بین شبکه‌ای به کاربران امکان این را می‌دهند تا بین بلاک‌چین‌های گوناگون اطلاعات و دارایی‌های خود را به آسانی منتقل کنند.
۹-پیشرفت «بلاکچین به‌عنوان یک سرویس یا BaaS »
بلاکچین به‌عنوان یک سرویس یا BaaS به بیان ساده یک راهکار منسجم است که به کاربران امکان استفاده سریع از خدمات ابری را برای طراحی، توسعه، استفاده و میزبانی پروژه‌های بلاک‌چینی خود می‌دهد. ایده‌ی این فناوری از طرح «نرم‌افزار به‌عنوان یک سرویس SaaS» گرفته شده و از سازوکار مشابهی نیز بهره می‌برد که شامل خدمات مرکزی و بنیادین نصب، نگهداری و تنظیم بسترهای بلاک‌چینی است. برخی از مزایای بهره‌مندی از سرویس BaaS عبارتند از:
کاهش پیچیدگی‌های کاری کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری هنگام استفاده از بلاک‌چین‌ها برخورداری بهینه از فناوری بلاکچین بی‌نیاز به دانش کدنویسی در قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های هوشمند ارتقای سطح امنیتی و معیارهای شفافیت در محیط‌های کاری تجاری
جمع‌بندی
فناوری بلاکچین در حوزه‌های گوناگونی ازجمله بازی‌سازی، هنر، داروسازی و یا سرمایه‌گذاری می‌تواند نقش مهمی داشته باشد. شبکه‌ها و سیستم‌های مجازی به‌تدریج پیشرفت کرده و به پیچیدگی آن‌ها افزوده میشود، لذا لازم است زیرساخت‌های فعلی را پیوسته به‌روزرسانی کرده و برای استقلال و تمرکززدایی آن‌ها تا حد امکان تلاش کنیم.