به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، در شرایطی که از ابتدای امسال برخی تولیدکنندگان داخلی افزایش چراغ خاموش قیمت محصولات خود را در دستور کار قرار داده‌اند، رکود بازار لوازم خانگی متاثر از بالا ماندن قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید، موجب اقبال مشتریان به تعمیر یا خرید محصولات دست دوم شده است. با کیوان گردان، مدیرکل دفتر صنایع برق و فلزی و لوازم خانگی وزارت صنعت، معدن و تجارت در این‌باره گفت‌وگو کرده‌ایم.
میزان فعلی تولید لوازم خانگی در داخل تا چه حد جوابگوی نیاز بازار است؟
تا پیش از دور تازه تحریم‌های اقتصادی، میزان تولید لوازم خانگی کوچک و بزرگ در ایران ۷میلیون دستگاه و در سال۹۸ این رقم ۹میلیون دستگاه بود، اما در سال گذشته، با وجود تشدید تحریم‌ها و مشکلات ناشی از رشد هزینه تمام‌شده تولید و شیوع کرونا، تیراژ تولید این محصولات از۱۵میلیون دستگاه فراتر رفت. ۵۰۰بنگاه تولیدکننده داخلی در ساخت لوازم خانگی فعال هستند و علاوه بر آن میانگین عمق ساخت داخل قطعات صنایع لوازم خانگی هم به ۷۰درصد رسیده است.
پارسال، برای نخستین‌بار در تاریخ این صنعت، در زمینه تامین نیازهای اصلی صنایع لوازم خانگی خودکفا شدیم. اکنون فقط در تولید برخی قطعات کوچک لوازم خانگی به واردات نیاز داریم. با این روند ۳میلیارد دلار کاهش ارزبری، با افزایش عمق ساخت داخل قطعات لوازم خانگی را شاهد هستیم. تا ۲سال پیش به‌دلیل سهم ۶۰تا ۷۰درصدی برندهای خارجی از بازار ایران، عمق ساخت داخل قطعات مورد نیاز اغلب لوازم خانگی بسیار پایین بود، اما با ممنوعیت واردات این اقلام از سال ۹۷، اکنون فقط در زمینه برخی محصولات مانند تلویزیون و کولر گازی عمق ساخت داخل کمتری داریم که قطعه‌سازان داخلی در حال تلاش برای افزایش عمق داخلی‌سازی قطعات این اقلام هستند.
با رشد دوبرابری تولید، میزان صادرات لوازم خانگی در سال گذشته چقدر بوده است؟
پارسال ۲۰۰میلیون دلار لوازم خانگی ایرانی به کشورهای همسایه مانند عراق و افغانستان صادر کردیم. هدفگذاری برای افزایش میزات صادرات این محصولات ۶۰۰میلیون دلار تا پایان سال۱۴۰۰ است.
برنامه‌ای برای بازگشت برندهای خارجی به ایران دارید؟
همانطور که قبلا نیز بارها اعلام شده وزارت صمت برنامه و دستور کاری برای بازگشت برندهای خارجی لوازم خانگی ندارد و اصلا این موضوع در دستور کار وزارتخانه نیست. خوشبختانه با خوداتکایی و خودکفایی که در صنایع لوازم خانگی داخلی داریم، نیاز کشور با عمق ساخت داخل و کیفیت بالا در حال تامین است و به‌نظر می‌رسد اغلب مطالبی که در زمینه بازگشت برندهای خارجی لوازم خانگی به‌خصوص شرکت‌های آسیایی مطرح می‌شود، ناشی از فضاسازی رسانه‌ای برای انجام این کار است و روشن است با توجه به وضعیت تولید و ساخت داخل لوازم خانگی اصلا نیازی به بررسی و طرح این موضوع در وزارت صنعت نیست.
البته برخی آمارها از سهم بالای لوازم خانگی قاچاق از بازار ایران، آن‌هم بدون ارائه خدمات و گارانتی معتبر حکایت دارد. برنامه وزارت صمت برای مقابله با این نوع محصولات چیست؟
وزارت صمت متولی برخورد و مقابله با عرضه لوازم خانگی قاچاق نیست و تنها باید شرایط کنونی بازار را به دستگاه‌های ذیربط منعکس کند. با وجود این، امسال پیگیر هستیم تا به شبکه‌های قاچاق در حوزه لوازم خانگی ضربه جدی بزنیم. همه زیرساخت‌ها و سامانه‌های انجام این کار نیز فراهم شده است.
عرضه چند نرخی لوازم خانگی به مشکلی در بازار تبدیل شده است. در شرایطی که برخی شرکت‌های تولیدکننده لوازم خانگی خرد مانند آبسال و پارس‌خزر افزایش ۱۰تا ۲۵درصدی رسمی قیمت‌ها را به فروشندگان اعلام کرده‌اند، تولیدکنندگان لوازم خانگی درشت مانند ساید بای ساید، اجاق گاز و... افزایش غیررسمی قیمت‌ها را در دستور کار قرار داده‌اند. رویکرد وزارت صمت به عرضه چندنرخی لوازم خانگی چیست؟
در این زمینه هفته گذشته نشستی با وزیر صنعت، معدن و تجارت داشتیم که در این نشست نیز اعلام شد که در لوازم خانگی قیمت‌گذاری دستوری نداریم و اصلا وزارت صنعت قیمت‌گذاری دستوری را به نفع این صنایع نمی‌داند، اما آنچه در سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در زمینه قیمت‌گذاری لوازم خانگی دنبال می‌شود، خوداظهاری تولیدکنندگان در مورد قیمت محصولاتشان در سامانه ۱۲۴، با هدف حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان است؛ یعنی اگر مشتری کالایی را از یک برند مشخص لوازم خانگی خرید و آن برند نیز قیمت مشخصی را برای آن کالا اعلام کرد، نباید قیمت خرده‌فروشی و توزیع این محصول با قیمت اعلام شده در کارخانه متفاوت باشد. با وجود این تناوب موجود در قیمت لوازم خانگی بیشتر ناشی از نوسانات نرخ ارز بوده؛ زیرا برخی قطعات صنعت لوازم خانگی وارداتی بوده یا تامین مواداولیه موردنیاز برای ساخت داخل آن با ارز صورت می‌گیرد. با ساماندهی و تثبیت نرخ ارز می‌توانیم از طریق افزایش رقابت بین بنگاه‌ها و رشد تیراژ تولید این محصولات که به قیمت تمام‌شده کمتر لوازم خانگی منجر می‌شود، زمینه رشد عرضه و کاهش قیمت این محصولات در بازار خرده‌فروشی را فراهم کنیم.
اما در شرایطی که نرخ ارز تاحدودی تثبیت شده و گاهی حتی سیر نزولی دارد، تولیدکنندگان لوازم خانگی یا قیمت‌ها را به‌طور غیررسمی افزایش داده یا با دریافت مجوز نرخ این محصولات را افزایش داده‌اند. علت چیست؟
واقعیت آن است که علاوه بر نرخ ارز سایر هزینه‌های تمام‌شده تولید لوازم خانگی به‌دلیل بالا رفتن برخی نهاده‌های تولید مانند دستمزد، حامل‌های انرژی، مواداولیه داخلی و... از ابتدای امسال افزایش یافته است. علاوه بر آن، بخشی از قطعات مورد استفاده در صنعت لوازم خانگی را قبلا تولیدکنندگان خریده و دپو کرده‌اند و اکنون این صنایع برای تامین قطعات و مواداولیه ناچارند هزینه بیشتری را متحمل شوند.
اما تولیدکنندگان لوازم خانگی درشت نرخ رسمی جدیدی را برای محصولات خود اعلام نکرده‌اند و با افزایش چراغ خاموش قیمت‌ها، نرخ این محصولات را یک تا چند میلیون تومان افزایش داده‌اند. علت این گرانی و رویکرد وزارت صنعت به این موضوع چیست؟
در مورد قیمت و گرانی یا گرانفروشی لوازم خانگی باید سازمان حمایت اعلام نظر و موضع‌گیری کند، اما معتقدم با توجه به اینکه به‌زودی برخی خطوط جدید تولید لوازم خانگی نیز وارد مدار می‌شود و با رشد تیراژ تولید، زمینه افزایش عرضه این محصولات به بازار فراهم می‌شود، این شرایط حتما به تعدیل قیمت لوازم خانگی در آینده نه چندان دور منجر خواهد شد.
با این روند مصرف‌کنندگان تا چه زمانی شاهد کاهش قیمت لوازم خانگی خواهند بود؟
نمی‌توان به‌طور قطعی و دقیق اعلام کرد که این شیوه کاهش قیمت تا چه زمانی اتفاق خواهد افتاد، اما رقابتی که اکنون در زمینه افزایش داخلی‌سازی قطعات و رشد تیراژ تولید لوازم خانگی در بین برندهای مختلف داخلی شکل گرفته، قطعا به اصلاح قیمت و ارائه خدمات بهتر به مشتریان منجر خواهد شد.
یعنی رویکرد وزارت صمت موافقت با افزایش رسمی قیمت لوازم خانگی، برای جبران هزینه تمام‌شده تولید است؟
در زمینه کم و کیف، چگونگی یا میزان افزایش قیمت‌ها سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان متولی است و این سازمان نیز با دریافت مستندات هزینه تمام‌شده تولید لوازم خانگی از شرکت‌های مختلف و آنالیز آن در ابتدای هر سال که نرخ دستمزد و سایر نهاده‌های تولید تغییر می‌کند، نسبت به اعلام ضوابط و حدود افزایش قیمت مصوب شرکت‌های تولیدکننده اعلام‌نظر می‌کند. وزارت صمت حتی به شرکت‌های تولیدکننده لوازم خانگی اعلام کرده اگر در زمینه آنالیز و تعیین قیمت یا آنالیز هزینه تمام‌شده تولید این محصولات در سازمان حمایت موضوعی دارند می‌توانند به وزارت صمت منعکس کنند. بر این اساس در سازمان حمایت نیز تنها حدود و ثغور تغییر قیمت لوازم خانگی مشخص شده و شرکت‌های تولیدی نرخ محصولات خود را در چارچوب ضوابط این سازمان تعیین و به فروشندگان اعلام می‌کنند.
رویکرد وزارت صمت به افزایش چراغ خاموش محصولات برخی شرکت‌های تولیدکننده لوازم خانگی بدون ابلاغ نرخ جدید به فروشندگان چیست؟
اینکه برخی شرکت‌های لوازم خانگی بدون اعلام رسمی قیمت محصولاتشان را افزایش داده باشند را باید سازمان حمایت بررسی، اعلام نظر و درصورت اثبات تخلف گرانفروشی با آن برخورد کند و در این زمینه نیز حتما سازمان حمایت بررسی‌های خود را انجام داده و برخورد می‌کند.
یعنی این افزایش غیررسمی قیمت لوازم خانگی از نظر وزارت صمت تخلف نیست؟
نمی‌توانم در این زمینه اظهارنظر کنم؛ زیرا مسئولیت تولید لوازم خانگی و رفع موانع آن را بر عهده دارم و در مورد قیمت یا گرانفروشی این محصولات نمی‌توانم اعلام موضع کنم و بگویم که آیا افزایش احتمالی قیمت محصولات برخی شرکت‌ها درست یا نادرست است و در این مورد باید سازمان حمایت با بررسی قیمت اعلام‌شده شرکت‌ها یا نرخ خرده‌فروشی آن در بازار، اعلام‌نظر کند. در این زمینه باید از مسئولان سازمان حمایت سوال کنید. در تعیین و ابلاغ رسمی قیمت‌ها نیز بعد از خوداظهاری شرکت‌های تولیدکننده، سازمان حمایت مستندات ارائه شده تولیدکنندگان در مورد قیمت لوازم خانگی را بررسی و اظهارنظر می‌کند که مبنای این قیمت‌گذاری درست یا نادرست است.
اما اینکه برخی شرکت‌ها بدون اعلام نرخ در سامانه ۱۲۴افزایش قیمت داده‌اند، قانونی است؟
اگر شرکت‌هایی بدون اعلام نرخ نسبت به افزایش قیمت محصولاتشان اقدام کرده باشند، حتما به آنها برای اعلام نرخ و درج آن در سامانه ۱۲۴سازمان حمایت تذکر داده می‌شود، اما نمی‌توان گفت که این کار تخلف یا غیرقانونی است؛ زیرا اعلام نرخ توسط تولیدکنندگان لوازم خانگی بر مبنای خوداظهاری صورت می‌گیرد.