بورس پرس
1400/10/25
13:35
بررسی وضعیت صنعت بزرگ بورسی با سهم ۴۰ درصدی از بازار سهام

مدرس دانشگاه بررسی اجمالی از صنعت پتروشیمی که سهمی ۴۰ درصدی از بازار سهام در اختیار دارد در سال گذشته، ارائه کرد.

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس ، حمید خیل نژاد با بررسی اجمالی صنعت پتروشیمی که سهمی ۴۰ درصدی از بازار سهام در اختیار دارد، اعلام کرد: بازار سرمایه نزدیک به ۱۷ ماه است در روند نزولی پس از اوج دو میلیون واحدی شاخص کل از مرداد سال ۹۹ قرار گرفته و اغلب کارشناسان به رغم تاکید بر ارزندگی کلیت بازار سهام، زمان تغییر روند جدید آن را مبهم اما مستعد می دانند.


در دوره ۱.۵ ساله شایسته بود بجای ردیابی روزانه روند قیمت های سهام شرکت ها، تاکید بر آشنایی تازه واردان بازار برای حداقل بخشی که ماندگار شدند با صنایع و شرکت ها می شد.


در اهمیت صنعت پتروشیمی همین بس که ارزش کل محصولات در سال ۹۹ بالغ بر ۱۵ میلیارد دلار بود که ۹ میلیارد دلار از صادرات حاصل و برآورد شده در سال ۱۴۰۰ بالغ بر ۳۰ میلیون تن به ارزش ۱۴ میلیارد دلار صادر شود که تا آذر ماه حدود ۹ میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما وارد شده و با تکمیل ۶۹ طرح سرمایه گذاری پتروشیمی با سرمایه گذاری تقریبی ۸ میلیارد دلاری، ظرفیت تولید با رشد ۵۰ میلیون تنی مواجه شود.


در سال ۹۹ تعداد ۶۰ پتروشیمی تولیدی و سه شرکت ارائه دهنده خدمات جانبی بالغ بر ۳۴.۲ میلیون تن محصولات نهایی قابل فروش و ۱۱.۲ میلیون تن محصولات میانی تولید کردند. از این میزان ۷۱ درصد صادر و ۲۹ درصد صرف رفع نیازهای داخل (صنایع پایین دستی صنعت پتروشیمی و بخش کشاورزی) شد. ۸۲ درصد معاملات داخلی از طریق بورس کالا و بورس انرژی و الباقی از طریق جهاد کشاورزی، شرکت ملی پالایش و پخش، شرکت ملی گاز و فروش ویژه بود. همچنین دو صنعت ساختمان و خودرو، متقاضی اصلی صنعت پتروشیمی هستند.


محصولات اصلی صنعت پتروشیمی پلیمر و فرآورده های شیمیایی و محصولات اصلی صنعت پالایشی، آروماتیک ها و فرآورده های هیدروکربوری هستند و به همین علت شرکت های پتروشیمی نوری، پارس، بوعلی سینا و بندرامام را که در هر دو طبقه محصولات فعال هستند، پتروپالایشی می نامند.


اساس صنعت پتروشیمی مبتنی بر نفت خام و ترکیبات موجود در نفت خام شامل پارافین ها ، الفین ها در سه بخش اتیلن و پروپیلن، بوتادین و بوتیلن ، نفتن ها و آروماتیک ها در سه بخش بنزن، تولوئن و زایلن است.


تقسیم بندی محصولات پتروشیمی از نظر سلسله مراتب تولید



صنعت پتروشیمی به سه طبقه اصلی زیر تقسیم می شود:


شرکت های بالادستی (نزدیک به مواد اولیه) که بسیار سرمایه بر بوده و علاوه بر ایجاد آلودگی های محیط زیستی و اشتغال زایی اندک، ارزش افزوده کمتری نیز نسبت به دو طبقه دیگر دارد. در شرکت های بالادستی در پالایشگاه‌های نفت و گاز، هیدروکربن‌های سبک خطی اشباع یا غیراشباع موجود در نفت یا گاز از بقیه هیدروکربن‌ها جدا و به‌عنوان خوراک برای شرکت های بنیادی فرستاده می‌شود.


شرکت های میانی: در شرکت های تولید الفین، آروماتیک و شیمیایی، مواد اولیه به مواد پایه‌ای همچون اتیلن و پروپیلن برای شرکت های بعدی تبدیل می‌شوند و خوراک شرکت های نهایی را تولید می‌کنند.


شرکت های پایین دستی (نزدیک به محصولات نهایی) در این شرکت ها، فرآورده‌های انتهای زنجیره تولید و محصولات نهایی پتروشیمی به محصولات مصرفی همچون الیاف مصنوعی، پلاستیک، لاستیک و... تبدیل می شوند.


در ایران سه منطقه اصلی برای شرکت های پتروشیمی شامل دو منطقه متمرکز و سایر نقاط وجود دارد:


منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس (هاب عسلویه) در جنوب شرقی استان بوشهر در حاشیه خلیج فارس و میدان گازی پارس جنوبی- تاسیس سال ۷۷ : شرکت های پتروشیمی پردیس، زاگرس، نوری، پارس، آریاساسول، مبین، مهر، جم، مروارید، کاویان، فرساشیمی، اهتمام جم، پلی پروپیلن جم در این هاب واقع شده اند.


منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر خوزستان (هاب ماهشهر) - تاسیس سال ۷۷ : که حدود ۴۰ درصد ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی در این منطقه وجود دارد. شرکت های پتروشیمی بندر امام، اروند، امیرکبیر، بوعلی سینا، تندگویان، خوزستان، فجر، کارون، فن آوران، رازی، مارون، لاله، فارابی، غدیر، شیمی بافت، نویدزر شیمی، رسولی، رجال، شیمی تکس آریا، آریافسفریک جنوب در این هاب واقع شده اند.


سایر مناطق: شرکت های پتروشیمی شازند اراک، اصفهان، خارک، تبریز، شیراز، خراسان، پلیمر کرمانشاه، پتروشیمی کرمانشاه، ارومیه، ایلام، پلی نار تبریز، آبادان، کربن ایران، قائد بصیر گلپایگان اصفهان، پترو صنعت گامرون سیرجان بندرعباس.


خوراک یا ورودی های مجتمع های پتروشیمی به طبقه خوراک گازی و خوراک مایع تقسیم بندی می شود:


خوراک مایع: مایعات گازی و فرآورده های نفتی مانند پروپان، بوتان، نفتا، رافینیت، پنتان پلاس، انواع برش ها


خوراک گازی:


الف: گاز اتان عمدتا برای شرکت های الفینی و جهت تولید اتیلن.


ب : گاز متان: عمدتا برای شرکت های تولیدی متانول، آمونیاک، اوره.


فهرست ۲۸ شرکت پتروشیمی، خوراک مصرفی، محصول و مکان



مصرف گاز در صنعت پتروشیمی قطع شده است. مصرف گاز طبیعی سال ۹۹ بالغ بر ۷۱۷ میلیون متر مکعب در روز بود. مصرف گاز نیروگاه ­ها برابر با ۲۵.۱ درصد ، مصارف خانگی و صنایع غیر عمده برابر با ۴۶.۴ درصد ، صنایع عمده غیر پتروشیمی ۸.۷ درصد، سایر مصارف ۱۰ درصد ، تزریق به مخازن ۱.۱ درصد و صنعت پتروشیمی ۸.۷ درصد عدد کل است که از این میزان، ۴۳ درصد جهت مصارف خوراک و ۵۷ درصد جهت مصارف سوخت پتروشیمی بود.


مصرف صنعت پتروشیمی در سال ۹۹



سهم مصارف مختلف گاز صنعت پتروشیمی در سال ۱۴۰۰ اینگونه برآورده شده که مصرف روزانه حدود ۷۷ میلیون مترمکعب و برابر با ۲۸ میلیارد مترمکعب در سال است که سهم مصارف خوراک برابر با ۳۵ میلیون مترمکعب در روز (معادل ۴۶ درصد) و سهم مصارف سوخت ۴۲ میلیون مترمکعب در روز در دو بخش سوخت با ۲۶.۶ میلیون متر مکعب (معادل ۳۴ درصد) و مصرف شرکت های ارائه کننده خدمات جانبی ۱۵.۴ میلیون متر مکعب (معادل ۲۰ درصد) است.


از این میزان، حدود ۵۳ درصد کل در هاب عسلویه، ۲۶ درصد در هاب ماهشهر و ۲۱ درصد الباقی در سایر پتروشیمی های دیگر مناطق مصرف می شود.


شرکت های ارائه کننده خدمات جانبی (تولید برق، بخار، اکسیژن) که در زنجیره تامین صنعت پتروشیمی قرار دارند با نام یوتیلیتی شناخته می شوند شامل سه شرکت اصلی پتروشیمی فجر، مبین و دماوند هستند.



سال ۹۹ مصرف آب کل کشور بالغ بر ۱۱۰ میلیارد متر مکعب برآورد شده که ۹۰.۸ درصد مصارف کشاورزی، ۷.۴ درصد مصارف شهری، سایر صنایع ۱.۵ درصد و صنعت پتروشیمی ۰.۳ درصد معادل ۳۳۵ میلیون متر مکعب بود. ۴۷ درصد این مصرف در هاب عسلویه بوده که از آب خلیج فارس تامین شده، ۳۴ درصد از آب رودخانه کارون و ۱۹ درصد از منابع آب سطحی و زیرزمینی بهره برده شده است. بیشترین مصرف آب برای شرکت های تولیدی اوره و آمونیاک و سپس برای تولید الفین های اتیلن و پروپیلن است.


اروپا (عمدتا آلمان، ایتالیا، فرانسه و ..) ۷۲ درصد دانش فنی، آسیا (ژاپن و ..) ۱۵ درصد، آمریکا ۱۲ درصد و برزیل یک مورد دانش فنی ۲۸۶ شرکت پتروشیمی را عهده دار بودند.


گاز طبیعی که ۸۵ تا۹۵ درصد آن وابسته به اتان است با ترکیب مونوکسید کربن و هیدروژن فرآورده متانول و آمونیاک را تولید می کند و سپس اوره از آمونیاک حاصل شده و انواع حلال ها، ضدیخ، سوخت برخی موتورها، ترکیبات شیمیایی نیز از متانول حاصل می شود. برای تولید یک تن اوره، ۵۸۰ کیلوگرم آمونیاک نیاز است.


عمده آمونیاک تولید شده در شرکت‌های تولیدکننده به اوره تبدیل می‌شوند. خوراک شرکت های آمونیاک در ایران، گاز طبیعی است لکن در کشور چین از ذغال سنگ برای تولید اوره و متانول بهره گرفته می شود و با توجه به اینکه چین به‌عنوان مهم‌ترین مصرف‌کننده اوره است، همبستگی بالایی بین قیمت اوره و زغال‌سنگ مشاهده می‌شود.


عمده تقاضای اوره در دنیا و ایران از سمت بخش کشاورزی است و مصرف داخلی اوره که ۱.۷ تا ۲ میلیون تن است و کشورهایی مانند چین، برزیل، هند و کشورهای همسایه مقصد اوره تولیدی شرکت های پتروشیمی هستند. نرخ تامین داخلی اوره براساس مصوبه دولت به حداقل قیمت برای بخش کشاورزی تعیین شده و مابه‌تفاوت قیمت فروش با حداقل نرخ ۶ ماهه گذشته بورس کالا براساس یارانه تخصیص داده شده به این شرکت‌ها محاسبه می‌شود که شناسایی آن در طول زمان در صورت‌های مالی صورت می‌پذیرد.


حجم مطالبات سنواتی شرکت‌ها برای این حوزه از رقم ۱۰ هزار میلیارد تومان فراتر رفته است. در بخش فروش صادراتی نیز به دلیل سیاست پیش فروش اوره که به موجب سیاست‌های داخلی شرکت‌ها و پتروشیمی ها برای حفظ مشتری برای بلندمدت، کنترل قیمت‌ها و وضعیت انبارداری و... تعیین می‌شود. نرخ‌های نقدی روز با فاصله حدود دوماه در صورت‌های مالی منعکس می‌شود.


پالایشگاه ها نیز گاز اتان را با فرآورده های نفتی مایع (نفتا، پروپان، بوتان، رافینیر و ...) ترکیب کرده و محصولات اتیلن و پروپیلن را به عنوان تولیدات میانی برای تهیه پلی اتیلن و پلی پروپیلن استفاده می کنند.


مهمترین محصولات صادراتی صنعت پتروشیمی



طرح های پتروشیمی و برنامه ۱۴۰۴



۱۷ طرح افزایش ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی تا حدود ۲۵ میلیون تن در سال شامل پتروشیمی کاوه، پتروشیمی بوشهر- مرحله یک، پتروشیمی میاندواب، پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه، پتروشیمی هگمتانه، پتروشیمی لردگان، پتروشیمی ایلام – مرحله دوم، پتروشیمی ارومیه- مرحله سوم، پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس، پتروپالایشگاه کنگان، کاتالیست متانول، کاتالیست پرو پروپیلن، کاتالیست پرو پیلن سنگین ، CX پالایشگاه پارسیان سپهر، پتروشیمی مسجد سلیمان، پتروشیمی سبلان و پتروشیمی اکسیر حلال عسلویه است.


در جدول ذیل هاب های آتی صنت پتروشیمی، طبق برنامه های دولت و وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی در صورت تامین منابع ارائه شده است.



بخشی از اوره تولید داخل با قیمت های مصوب دولتی که پایین تر از نرخ های صادراتی است به منظور حمایت از کشاورزی به کشاورزان تخصیص می یابد. به دلیل قیمت های پایین این بخش از تولیدات اوره شرکت های پتروشیمی سودآور بودن این دسته از پتروشیمی ها به شدت وابسته به قیمت مواد اولیه آن یعنی هزینه گاز وابسته است.


از طرف دیگر، قسمت بزرگی از متانول تولید شده صادر می شود. به همین دلیل نرخ برابری دلار و ریال، روند قیمت های جهانی آمونیاک و اوره از متغیرهای موثر این پتروشیمی ها هستند. نرخ گاز خوراک و نرخ سوخت که متناسب با نرخ گاز است بر سودآوری شرکت‌های اوره و آمونیاک ساز تاثیرگذار است.


قبل از قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، قیمت خوراک گاز پتروشیمی‌ها بر اساس قانون بودجه سال ۸۷ بالغ بر ۶۹ تومان به ازای هر متر مکعب اعلام شد اما بعد از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها قیمت گاز به ازای هر متر مکعب ۷۰ تومان تعیین شد و در قانون بودجه سال ۹۳ به ۱۳ سنت به ازای هر متر مکعب افزایش پیدا کرد. طبق ابلاغیه وزارت نفت از ابتدای سال ۹۵ فرمول گاز خوراک پتروشیمی‌ها تا دوره جاری بصورت زیر تعیین می شد.


قیمت گاز خوراک= (۰.۵*میانگین وزنی قیمت گاز وارداتی، صادراتی و مصرف داخلی بر اساس ریال) + (۰.۵*متوسط قیمت گاز در چهار هاب بین المللی تعیین شده)


در بخش نخست فرمول حدود ۹۰ درصد مصرف گاز داخلی است. چهارهاب بین امللی نیز شامل هنری هاب و آلبرتا در آمریکای شمالی و دو هاب اروپا – TTF,NBP - است. ۴ هاب بین‌المللی ذکر شده در فرمول تعیین نرخ خوراک همگی در نیم‌کره شمالی قرار گرفتند و بر این اساس با ورود به ۴ ماه پایانی سال شمسی معمولا نرخ گاز در تمامی این هاب‌های بین‌المللی مسیر صعودی را طی می کند و با ورود به فصل گرما نرخ گاز مسیر نزولی را در پیش می‌گیرد. این هاب‌ها ماهیت صنعتی نداشته و مصارف آن تجاری است.


موضوع قیمت گذاری نرخ گاز برای این صنعت بسیار حائز اهیمت است اما در این زمینه رفتارهای ناهمانگی زیادی در چندسال اخیر مشاهده شده است. این در حالی است که هر صنعتی برای توسعه، بیش از هر چیز به ثبات و پیش‌بینی‌پذیری نیاز دارد. در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ که کلیات آن هفته اخیر تصویب شد، مقرر شده نرخ سوخت گاز پتروشیمی‌ها، پالایشگاه‌ها و صنایع پایین‌دستی و مصارف مربوط به یوتیلیتی شامل برق، آب، اکسیژن و ... آنها معادل ۱۰۰ درصد نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها باشد.


در حالی که در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ برای اجرای ماده یک قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، نرخ سوخت شرکت های پالایشگاهی، پتروشیمی برابر ۳۰ درصد نرخ متوسط خوراک گاز تحویلی به شرکت‌های پتروشیمی بود. پیامدهای منفی این تصمیم چنان است که حتی مرکز پژوهش‌های مجلس با آن مخالفت کرده و پیشنهاد یک فرایند سه ساله را طرح کرده که باید منظر نتیجه نهایی بود.


طبق محاسبات انجام شده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس در صورت اجرای این سیاست، متوسط حاشیه سود شرکت‌های پتروشیمی گازی از ۴۲ به ۳۰ درصد و حاشیه سود پتروشیمی‌های خوراک مایع از ۲۰ به ۱۷ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ افت می کند. عمده پالایشگاه‌های نفتی از حاشیه سود کمتر از ۱۰ درصد برخوردارند که با اجرای این سیاست و کاهش حاشیه سود یک تا ۳ درصدی از سودآوری شرکت‌های پالایشی به مقدار ۲۰ تا ۳۵ درصد کاسته می‌شود.


تلگرام اصلی بورس پرس : t.me/boursepressir


انتهای پیام





انتهای خبر

0
0