مسئله هنر در عرصه دیجیتال، مسئله‌ی اصالت یا اعتبار است. چون دارایی‌های دیجیتال به‌شکل چشمگیری قابل بازتولید هستند، توکن‌های غیرقابل‌تعویض (NFTها) از فناوری بلاک چین برای احراز اصالت استفاده می‌کنند و شاید در دنیای آثار هنری دیجیتال و اشیای کلکسیونی دیجیتال، انقلابی به‌وجود بیاورند.

در دنیای هنر، نایاب‌بودن ارزش می‌آورد. تنها یک تابلوی مونالیزا وجود دارد و می‌تواند وجود داشته باشد. این قاعده حتی در فرم‌های هنری قابل‌تکثیری مثل عکاسی که در آن یک مجموعه نگاتیو می‌تواند به تعداد بی‌شمار تولید شود نیز اهمیت دارد (هرچه نقاط معتبر کمتری تولید شود، ارزش هرکدام بیشتر خواهد بود). این یک مثال کهن و کلیشه‌ای از ارزش کمیاب‌بودن است.

اما فراوانی هم ارزش خاص خود را دارد و هیچ‌جا مثل اینترنت نمی‌توان فراوانی را پیدا کرد. در اینترنت، نظرات مثل کالایی هستند که قابلیت خرید و فروش دارند؛ اشتراک‌گذاری هم مهم‌ترین چیز است.

هرچه افراد بیشتری یک میم (meme) یا استیکر را در موبایل خود داشته باشند، قدرت فرهنگی (و حالا مالی) بیشتری به آن می‌دهند. در قلب این کالایی‌شدن یا شیء‌شدگی، تب جدید رمزارزها، یعنی NFTها را می‌بینیم. خب می‌دانید که NFT مخفف عبارت توکن غیرقابل‌تعویض است؛ یعنی هر واحد از آن قابلیت تبادل ندارد. در حالی که رمزارزهایی مثل بیت کوین قابلیت تبادل و معامله و تعویض دارند، NFTها بسیار منحصربه‌فرد عمل می‌کنند. اگر شما یک اسکناس ۱۰هزار تومانی را با یک اسکناس ۱۰هزار تومانی دیگر عوض کنید، دارایی‌تان تغییری نخواهد کرد. اگر موزه لوور پاریس تابلوی مونالیزا را با نقاشی دیگری با همان ارزش معاوضه کند، دارایی کاملا متفاوتی خواهد داشت. به همین دلیل است که NFTها بازارهای اشیای منحصربه‌فرد و بااصالت مثل اشیای کلکسیونی و آثار هنری دیجیتال را دستخوش نوآوری می‌کند.

بحث مالکیت آثار هنری NFT – آثار هنری دیجیتال از آن کیست؟

NFTها دارایی‌ها را به توکن‌های قابل‌ذخیره‌سازی در بلاک چین‌های رمزارز تبدیل می‌کنند که اصالت آیتم دیجیتالی را اثبات می‌نمایند. یک بلاک چین که پایگاه داده‌ای از سوابق یا بلاک‌های متصل به‌هم بوده و با ورود داده جدید رشد می‌کند، بر رمزنگاری متکی است. رمزنگاری تکنیکی است که یک پیام را طوری کدگذاری می‌کند که تنها توسط دریافت‌کننده و با استفاده از کلیدهای عمومی و خصوصی قابل خواندن است تا از محرمیت پیام محافظت شود. کلیدهای خصوصی دریافت‌کننده، مثل یک امضای دیجیتال عمل می‌کنند. درمورد NFTها، کلیدهای عمومی کریپتوی تولیدکننده‌ی محتوای هنری به‌عنوان اثبات اصالت و اعتبار عمل می‌کند و کلید خصوصی کریپتوی خریدار نیز اثبات مالکیت به‌حساب می‌آید.

هر اثر هنری دیجیتالی که به‌عنوان NFT به ‌فروش برسد، قابل کپی‌شدن است. مابه‌تفاوت ارزش آن نیز برحسب اعتبار آن محاسبه خواهد شد.

یک پوستر از مونالیزا را با نقاشی اصلی داوینچی مقایسه کنید: یک پوستر را می‌توان با چند ده هزار تومان خرید، اما دیگری را با میلیاردها؛ اگرچه تصویر یکسانی هم دارند. درحالی‌که در اینترنت همه‌چیز فراوان است، NFTها به اشیا کمیاب‌بودن می‌دهند.

تاریخچه مختصر NFT

اصطلاح NFT اولین‌بار در بیت کوین استفاده شد: یک سیستم پولی الکترونیک همتابه‌همتا که وایت‌پیپر بلاک چین و دفترکل‌های توزیع‌شده آن در سال ۲۰۰۸ توسط شخص یا گروهی به‌نام ساتوشی ناکاموتو منتشر شد.

گفته می‌شود که اولین NFT‌ها «کوین‌های رنگی» بودند که از واحدهای کوچک بیت کوین در سال ۲۰۱۰ برای ارائه یک دارایی مثل سهام یک شرکت، ملک یا گاهی اشیای کلکسیونی دیجیتال درست می‌شدند. بااین‌حال، باید همه شرکت‌کنندگان بر ارزش این کوین‌ها توافق می‌کردند.

در سال ۲۰۱۴، صرافی‌های غیرمتمرکزی که امکان ساخت دارایی‌ها را فراهم می‌کردند، بر بلاک چین و شبکه بیت کوین بنا شده بودند. تا سال ۲۰۱۷، پلتفرم کانترپارتی (Counterparty) در این حوزه غالب بود و سپس اتریوم که اکنون پراستفاده‌ترین بلاک چین است و ارز تتر آن پس از بیت کوین در رده دوم قرار دارد، جای آن را گرفت. اتریوم رابط کاربری‌ای توسعه داد که مالکیت و حرکت توکن‌ها در بلاک چین را ردگیری می‌کند؛ نوآوری‌ای که در شکل‌گیری بازار فعال NFT بسیار کلیدی و مهم بود.

یکی از اولین بازارهایی که استفاده از بلاک چین را آغاز کرد، بازار معاملات بازی‌های ورق بود و بلافاصله پس از آن صرافی‌های NFT پا به این عرصه گذاشتند. بازارهایی مثل بازار meme و بازار کریپتوکیتیز با گربه‌های کارتونی که در آن به تکثیر و معامله آن‌ها براساس کمیاب بودن نوع گربه‌ها می‌پردازید و پس از ۴ سال هنوز یک بازی رایج است. سال ۲۰۱۷ شاهد Cyberpunks نیز بود که شامل ۱۰۰۰۰ شخصیت منحصربه‌فرد کارتونی تولیدشده با الگوریتم است که روی بلاک چین اتریوم به‌صورت رایگان توزیع شدند.

یک‌سال موفقیت‌آمیز در فروش آثار هنری دیجیتال

سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۰ سال داغ NFT بود. میانگین قیمت فروش یک NFT در ژانویه سال گذشته، ۳۰ دلار بود؛ این عدد درعرض یک‌سال سر به فلک کشید و در ژانویه ۲۰۲۱ به ۱۹۵ دلار رسید. تا اواسط ماه فوریه، میانگین قیمت NFT حدود ۴۰۰۰ دلار شد. نقطه برجسته تاریخی NFT در ماه مارس رخ داد؛ زمانی که اثر هنری Everydays از مایک وینکلمن به اولین اثر هنری دیجیتال تبدیل شد که توسط یک مرکز حراج بزرگ به‌فروش می‌رسد. این اثر، کولاژی از مجموعه آثار پروژه‌ای است که در آن هر روز یک اثر هنری دیجیتال پست می‌کرد و به‌عنوان یک NFT به قیمت ۶۹میلیون دلار به‌فروش رسید. تا ماه آوریل، قیمت ۴۰۰۰ دلاری NFT در فوریه کاهش ۶۰ تا ۷۰ درصدی نشان داد و به حدود ۱۵۰۰ دلار رسید. بااین‌حال، ثبات قیمت‌ها نشانه خوبی در درازمدت است چون نشان می‌دهد بازار NFT حبابی نیست که در شرف ترکیدن باشد.

این کاهش را می‌توان به کاهش فروش‌هایی مثل اثر Everydays که میانگین قیمت را بالا برد نسبت داد. حجم‌های معاملاتی به رشد خود ادامه دادند: طی یک هفته در ماه فوریه، حجم معاملات NFT از ۲۰۰۰۰ در هفته به ۴۰۰۰۰ رسید. براساس پلتفرم دادههای NonFungible.com، این میزان در ماه مارس تا ۸۰۰۰۰ تراکنش در هفته نیز افزایش یافت. اگرچه ناظران از «چرخه هایپ»» برای پیش‌بینی ارزش آینده بازار NFT (که در پایان سه‌ماهه اول سال حدود ۲۵۰میلیون دلار ارزش داشت) استفاده می‌کنند، اما محبوبیت آن باعث پیشرفت هنر NFT و حرکت اپلیکیشن‌های فناوری رمزارزها به سمت استفاده گسترده شده است.

این هایپ یا جوّ پرشور پیرامون NFT باعث جلب توجه بسیاری به این حوزه شده است و حالا دیگر کسی نیست که نام NFT را نشنیده باشد. حال امکان دارد NFT هم مثل ICO های سال ۲۰۱۷ یا مثل حباب دات‌کام سرنوشت تلخی داشته باشد و به سرانجامی که کاربران انتظار دارند نرسد. اگرچه کارشناسان امید زیادی به آینده NFT دارند و تحلیل‌هایی پیرامون موفقیت آن‌ها وجود دارد، اما باید ماند و دید این هایپ تا کجا ادامه دارد و مردم تا کی به آن روی خوش نشان می‌دهند.

ردپای NFT در بازار هنر دیجیتال

در نهایت باید گفت که NFT گامی به سوی اقتصاد غیرمتمرکز است؛ چون NFTها از راه تراکنش‌های همتابه‌همتا کار می‌کنند. قراردادهای هوشمند نوشته‌شده در کد NFT می‌تواند بدین معنا باشد که مفاد قرارداد بین خریدار و فروشنده به‌‌صورت خودکار اجرا می‌شود و نیازی به وجود شخص ثالث یا واسطه نیست. ساختار بلاک چین طوری‌ست که تراکنش‌ها در آن برگشت‌ناپذیرند. قراردادهای هوشمند در رابطه با کارمزد هنرمندان در فضای هنری بسیار نوآورانه عمل کرد و کمیسیون هنرمند پس از هربار فروش یک اثر هنری، وجه کارمزد را به‌صورت خودکار واریز کرد.

آزمایش‌های پیرامون قراردادهای هوشمند، ایده‌های تحول‌آفرینی درباره موضوع تملک در سر دارند. پروژه‌ای به‌نام Terra۰ یک جنگل در آلمان را به‌عنوان یک واحد اقتصادی مستقل معرفی کرد که تحت مدیریت انسان نیست.

آینده آثار هنری NFT

در مورد NFT، سرمایه‌گذاران و کلکسیونرها، هنرمندان را در پلتفرم‌هایی که قصد فروش آثار خود را دارند دنبال می‌کنند. بسیاری از هنرمندان نیز با استفاده از پلتفرم‌هایی مثل Hic et Nunc که زیرساختی براساس بلاک چین اثبات سهام تزوس (Tezos) است، از NFTها استفاده می‌کنند. پلتفرم‌های همتابه‌همتا نیز هنرمندان را به کلکسیونرها متصل می‌‌کنند؛ اما یک چالش بزرگ در این میان وجود دارد. اگرچه NFT یک نوآوری بزرگ مالی‌ست، اما حالا به ترکیبی از ناظران، سرمایه‌گذاران و کلکسیونرهایی تبدیل شده که هنر NFT و اشیای کلکسیونی دیگر را خریداری می‌کنند.

با اینکه هم‌اکنون تمرکز زیادی بر میم‌ها و حراج‌های نجومی وجود دارد، اما یک بازار جدی هنرهای زیبا نیز درحال رشد است.

پلتفرم‌های حراج هنر NFT تحت سیطره تکنولوژی باقی می‌مانند، اما گالری‌های آنلاین مثل موزه هنر دیجیتال درحال ثبت و واقعه‌نگاری هنر زیبای دیجیتال، نه صرفا به‌عنوان یک دارایی مالی، بلکه به‌عنوان یک دارایی فرهنگی هستند. در واقع، هنرمندان از خود هنر NFT برای شرح و کشف فناوری بلاک چین استفاده می‌کنند؛ درست مثل مجسمه پلانتوید ( Plantoid ) از پریماورا د فیلیپی؛ مجموعه‌ای از مجسمه‌های فلزی شبه‌گیاه که هرکدام یک کیف پول رمزارز دارند.

در پایان

NFTها در حال حاضر در عرصه رمزارزها بیشترین توجه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند و شاید داغ‌ترین بحث این روزهای کریپتو باشند. هنر، که در تمامی شکل‌ها و انواع خود طرفداران بی‌شماری دارد، به‌واسطه NFT توانست وارد دنیای بلاک چین و رمزارزها شود و ترکیب این دو باعث شد افراد زیادی ازجمله سرمایه‌گذاران و کلکسیونرها مشتاقانه به این حوزه روی بیاورند. اگرچه پتانسیل و اشتیاق زیادی پیرامون آثار هنری دیجیتال و آثار هنری NFT وجود دارد و نویدبخش رشد و شکوفایی زیادی است، اما همین جوّ پرشور پیرامون آن می‌تواند برای بسیاری رعب‌آور باشد؛ رعب‌آور از این حیث که مبادا NFT نیز به سرنوشت ICOها و حباب دات‌کام گرفتار شود و نتوان جایی در آینده برایش متصور شد.

منبع