به گزارش پایگاه خبری بااقتصاد، متانول پرکاربردترین محصول پتروشیمی است که از ترکیب متان و اکسیژن به دست می‌آید و در صنایع مختلف شیمیایی، پتروشیمیایی و انرژی کاربرد دارد.
از کاربردهای متانول در صنعت می‌توان به اختلاط با بنزین جهت کاهش آلایندگی آن، تولید حلال، تولید رنگ، تولید ضد یخ و صنعت پلاستیک نام برد.
یک نکته قابل توجه در مورد متانول می‌توان این است که اگرچه از سوخت فسیلی تولید می‌شود اما خروجی این محصول پس از سوختن چیزی شبیه به بخار آب و یک محصول پاک است؛ از این رو با توجه به حرکت دنیا به سمت سوخت‌های پاک این صنعت می‌تواند توجهات بیشتری را در سال‌های آینده به سمت خود جلب کند.
در ادامه صنعت متانول را در ایران و سطح جهانی مورد بررسی قرار می‌دهیم.
پیدایش صنعت متانول در ایران و جهان
اولین واحد تولید متانول در سال ۱۹۲۳ در کشور آلمان توسط کمپانی «ب آ اس اف» که اکنون بزرگترین شرکت صنایع شیمیایی جهان است تاسیس شد.
در ایران، در طول دوران جنگ تحمیلی، طراحی یک واحد متانول با ظرفیت ۸۴ هزار تن در سال در دستور کار شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران قرار گرفت و از اردیبهشت سال ۱۳۶۹ تولید خود را آغاز و در خرداد همان سال به صورت رسمی افتتاح شد.
وضعیت استفاده جهان از متانول
طبق آخرین گزارش منتشر شده که مرتبط با سال ۲۰۲۱ است، ظرفیت اسمی تولید متانول در جهان بالغ بر ۱۶۱ میلیون تن و مصرف جهانی آن بیش از ۱۱۰ میلیون تن بوده است.
چین به عنوان بزرگترین کشور در تولید و مصرف متانول در دنیا در سال ۳۶ میلیون تن از این محصول تولید و ۴۸ میلیون تن مصرف میکند.
شرکت متانکس کانادا با ظرفیت اسمی نزدیک ۷.۸ میلیون تن متانول در سال بزرگترین متانول ساز دنیا به شمار می‌رود؛ پس از آن شرکت‌های ترینیداد با ۶.۶ میلیون تن تولید در سال، الرازی با ۵.۱ میلیون تن در سال، زاگرس با ۳.۳ میلیون تن در سال و پتروناس با ۲.۴ تن در سال در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.
همانطور که مشاهده شد شرکت پتروشیمی زاگرس جایگاه چهارم را در بین ۵ متانول‌ساز بزرگ جهان در اختیار دارد. با وجود سهم ۵۱ درصدی تولید متانول در خاورمیانه، تقاضای داخلی برای متانول چندان قابل توجه نیست و مصرف آن در سال چیزی حدود ۷۰۰ هزار تن است. حجم بیشتر از تولید این محصول صادر می‌شود و بزرگترین خریدار متانول از ایران چین است.
شرکت‌های متانول ساز ایران
ظرفیت اسمی متانول ایران سالانه ۱۲ میلیون تن است که ۷.۴ درصد کل ظرفیت اسمی، ۱۰.۸ درصد تولید و ۳۸.۵ درصد تجارت متانول جهان را پوشش می‌دهد.
پتروشیمی زاگرس که در رتبه اول متانول سازان داخلی قرار دارد ۲۷.۵ درصد متانول ایران و ۱۰.۶ درصد تجارت جهانی آن را به خود اختصاص داده است.
فرآیند تولید متانول
حدود ۶۰ درصد از متانول تولیدی در جهان از گاز طبیعی و ۳۰ درصد از زغالسنگ به وجود می‌آید. در ایران، ارزان بودن گاز طبیعی سبب تبدیل این محصول به مهمترین خوراک متانول سازان شده است، اما به طور کلی تفاوت قیمت و امکان دسترسی به هرکدام از این دو خوراک قیمت تمام شده متانول تولید شده را مورد تاثیر قرار می‌دهد و می‌توان گفت نرخ جهانی متانول و زغال سنگ تاثیر مستقیمی از هم میگیرند.
با توجه به پیچیدگی و گران بودن ماشین آلات در فرآیند تولید متانول، استراتژی توسعه شرکت‌های فعال در این صنعت کمی سخت‌تر از دیگر صنایع و تنوع محصولات آن‌ها پایین است.
پتروشیمی زاگرس (زاگرس)
فاز اول شرکت پتروشیمی زاگرس از سال ۱۳۸۰ آغاز و با ظرفیت سالانه یک میلیون و ششصد و پنجاه هزار تن متانول گرید AA در سال ۱۳۸۵ پایان یافت. با خاتمه عملیات اجرای فاز دوم در سال ۱۳۸۸، شرکت پتروشیمی زاگرس با ظرفیت تولید سالانه سه میلیون و سیصد هزار تن در زمره پنج شرکت بزرگ تولیدکننده این محصول در دنیا قرار گرفت.
صادرات این شرکت به کشورهای چین و هند ترکیه است.
همچنین مواد متان به عنوان ماده اولیه این شرکت از پارس جنوبی و اکسیژن نیز از شرکت مبین تامین می‌شود.
پتروشیمی زاگرس به ازای هر تن متانول تولیدی خود ۹۰۰ مترمکعب متان مصرف میکند.
از سهامداران عمده این شرکت می‌توان به شرکت‌های پارسان و پتروشیمی تابان فردا اشاره کرد.
پتروشیمی فن‌آوران (شفن)
پتروشیمی فن‌آوران در سال ۱۳۷۷ تاسیس شد. فعالیت این شرکت در زمینه ساخت، راه‌اندازی و بهره‌برداری واحدهای متانول، اسیداستیک و منواکسید کربن است. از مشتریان عمده این شرکت می‌توان به پتروشیمی بندر امام، شگویا و شیمی‌بافت اشاره کرد.
این شرکت متان را به عنوان مواد اولیه از شرکت ملی گاز و کربن دی‌اکسید را از شرکت مارون تامین میکند.
شرکت پتروشیمی فن‌آوران برای تولید هر تن متانول و مونوکسید کربن، ۷۲۵ مترمکعب متان مصرف میکند.
تاپیکو، صندوق بازنشستگی کشوری و پتروشیمی تابان فردا از سهامداران عمده این شرکت هستند.
شرکت پتروشیمی فن‌آوران طرح توسعه پتروالفین فناوران که واحد MTO می‌باشد را در دست اجرا دارد که پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۴۰۳ به بهره‌برداری رسد.
پتروشیمی خارک (شخارک)
شرکت پتروشیمی خارک در ابتدا تحت عنوان شرکت سهامی شیمیایی خارک به منظور بازیافت پروپان، بوتان، نفتا و گوگرد از گازهای استحصالی چاه‌های حوزه نفتی فلات قاره ایران با مشارکت ۵۰/۵۰ بین شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت آمریکایی AMOCO در سال ۱۳۴۴ تاسیس و در سال ۱۳۴۸ به بهره‌برداری رسید. که واحد متانول این شرکت در سال ۱۳۷۸ به بهره‌برداری رسید.
چین و هند از مشتریان عمده صادراتی این شرکت هستند.
پتروشیمی خارک مواد اولیه خود را (گاز ترش) از شرکت نفت فلات قاره تامین و ۱۰۵۰ متر مکعب از این گاز را به ازای هر تن محصول مصرف میکند.
پتروشیمی تابان فردا، تاپیکو و صندوق بازنشستگی کشوری از سهامداران عمده این شرکت هستند.
این شرکت اجرای فاز دوم متانول با ظرفیت ۱.۴۰۰.۰۰۰ تن را در طرح‌های توسعه‌ای خود دارد. بهره‌برداری از این طرح پایان سال ۱۴۰۲ پیش‌بینی شده است.