نام توکن کاربردی یا Utility Token در فضای عظیم بلاک‌چین و رمز ارزها عموما همراه با نام پروژه‌ها شنیده می‌شود. توکن‌های کاربردی که با نام‌های توکن یوتیلیتی، توکن ابزاری و توکن سودمند نیز شناخته می‌شوند به ما امکان استفاده از محصولات و خدمات آتی یک شرکت را خواهند داد. نوع دسترسی ارائه‌شده از جانب این توکن‌ها اگرچه ارزشمند است اما به هیچ وجه ضمانت‌شده نیست و به عنوان سرمایه‌گذاری نمی‌توان به آن‌ها چشم دوخت؛ از این‌رو بسیاری از کشورها نیز قوانین نظارتی تدوین‌شده‌ای برای آن‌ها ندارند.

شرکت‌ها جهت سهولت دسترسی مشتریان و کاربران خود به خدمات و پیشنهادات احتمالی آینده، از توکن‌های کاربردی استفاده می‌کنند. این یکی از استراتژی‌هایی است که ازطریق آن پروژه‌های خود را تامین مالی می‌کنند؛ از این‌رو توکن‌های ابزاری گاهی با هیجان‌های ناشی از تبلیغات و پیش‌بینی‌های نه‌چندان دقیق روبه‌رو خواهند شد. این شرایط، سرمایه‌گذاری در این دارایی‌ها را تا حد زیادی خطرناک کرده است.

کاربرد توکن ابزاری چیست؟

توکن‌های ابزاری بسیار منعطف بوده و کاربردشان به هدف توسعه‌دهنده وابسته است. همان‌طور که به آن اشاره شد توکن‌های یوتیلیتی دسترسی به خدمات یا محصولات مشخصی را در یک بلاک‌چین فراهم می‌سازند. به بیان دیگر جهت اعمال دستورات لازم در شبکه‌ی یک آلتکوین گاهی به وجود یک توکن کاربردی معین نیاز خواهید داشت.

اگر بخواهیم رمز ارزها را نوعی پول دیجیتال توصیف کنیم؛ بنابراین توکن‌های ابزاری نوعی نرم‌افزار خواهند بود که می‌توانند برای انتقال ارزش مورد استفاده واقع شوند، اما توجه داشته باشید که هدف اصلی پیدایش چنین محصولاتی این نیست.

کاربران برای مبادله دارایی‌های دیجیتال خود در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) و یا استفاده از هر یک از امکانات پلتفرم‌های امورمالی غیرمتمرکز (DeFi) به توکن‌های بومی، که همان توکن‌های یوتیلیتی هستند، نیاز پیدا می‌کنند. این توکن‌ها علاوه‌براین، برای اهدای پاداش به کاربران فعال و سرمایه‌گذاران به مصرف خواهند رسید. شاید جالب باشد بدانید توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) نیز نوعی توکن کاربردی منحصر‌به‌فرد هستند.

تفاوت توکن کاربردی با توکن اوراق بهادار ( Security tokens ) چیست؟

توکن‌های اوراق بهادار (Security tokens) همان‌طور که از اسم‌شان پیداست نشانگر مالکیت شرکت مادر خود بوده و تفاوت اصلی آن‌ها با توکن‌های ابزاری در نحوه ارزش‌گذاری آن‌هاست. این توکن‌ها که توسط سازمان‌های نظارتی دولت‌ها تنظیم و قانون‌گذاری می‌شوند درمقایسه با توکن‌های کاربردی از امنیت بهتری برخوردار بوده و سودی متناسب با عملکرد شرکت صادرکننده‌ی خود به دارندگان خواهند داد .

توکن‌های اوراق بهادار یکی از هیجان‌انگیزترین کاربردهای بلاک‌چین را به خود اختصاص داده‌اند. برخلاف ماهیت و هدف توکن‌های کاربردی که پیش‌تر به آن اشاره شد، توکن‌های اوراق بهادار بر مالکیت دارایی‌های دیجیتالی یا حتی فیزیکی مانند سهام مشاور املاک دلالت دارند.

توکن‌های اوراق بهادار با ارائه راهکاری برای افزایش پورتفولیوی سرمایه‌گذاری در بازار رمز ارزها، به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا سهام خود را به‌صورت توکنی‌شده به فروش رسانده و فرصت‌های مالکیتی را به گروه عظیمی از سرمایه‌گذاران با قیمتی مناسب ارائه دهند.

توکن‌های اوراق بهادار همگرایی صنعت مالی سنتی را با بازار انقلابی و نوین رمز ارز نشان می‌دهند که در آن سرمایه‌گذاران با بهره‌مندی از امکانات توکن‌های رمزنگاری‌شده به راحتی در کسب‌وکار سنتی و کلاسیک سرمایه‌گذاری می‌کنند.

توکن‌های اوراق بهادار برخلاف توکن‌های کاربردی توسط سازمان‌های نظارتی دولت آمریکا، مانند کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC)، بررسی خواهند شد. این توکن‌ها به ‌وسیله یک رویداد توزیع اولیه به علاقه‌مندان ارائه شده و ارزش آن‌ها وابسته به شرکت صادرکننده می‌باشد.

برخی از انواع توکن‌های اوراق بهادار عبارتند از: Sia Funds، Bcap (Blockchain Capital) و Science Blockchain.

توکن سهام ( Equity Token ) چیست؟

حال که درخصوص توکن کاربردی و تفاوت آن با توکن‌های اوراق بهادار سخن گفتیم، بهتر است به نوع دیگر این توکن‌ها یعنی توکن‌های سهام نیز اشاره کنیم. توکن‌های سهام که به نوعی زیرمجموعه توکن‌های اوراق بهادار هستند، به دارندگان خود طیف وسیعی از امتیازات را ارائه می‌کنند. این توکن‌ها برای سرمایه‌گذارانی که مشتاق مشارکت در فرآیند تصمیم‌گیری شرکت موردنظر هستند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.

این توکن‌‌ها معرف سهام دارایی پشتوانه‌ی خود بوده که معمولا ارزش سهام یک شرکت را با تمام قوانین و ضوابط وابسته بر بستر بلاک‌چین ذخیره می‌کنند . سازمان‌های تنظیم‌کننده‌‌ی هر کشور این توکن‌ها را قانون‌گذاری و با صدور مجوز‌های لازم از حقوق سرمایه‌گذاران صیانت می‌‌کنند.

پس از توزیع از طریق رویداد عرضه‌ی اولیه عمومی، توکن‌های سهام به دارندگان خود امتیاز شرکت در فرآیند تصمیم‌گیری مسائل شرکت صادرکننده‌ی خود را داده و از این طریق حق مشارکت و حضور سهام‌داران را براساس دارایی تحت اختیار تسهیل می‌نمایند.

توکن‌های سهام با استفاده از قراردادهای هوشمند اتریوم که مبتنی بر استاندارد ERC-۲۰ هستند دارندگان خود را تبدیل به سهام‌داران کرده و سپرده‌‌گذاری آن‌ها را با عملکرد مالی شرکت تابعه همگام‌سازی خواهند کرد.

Enegra (EGX) و BFToken برخی از انواع توکن‌های سهام هستند که عملکرد خوبی از زمان پیدایش خود داشته‌اند.

توکن ابزاری چه تفاوتی با توکن سهام دارد؟

بارزترین تفاوت توکن‌های ابزاری و سهام در این است که نوع اول تنها دسترسی به خدمات شرکت صادرکننده‌ی خود را میسر کرده و بنابراین توسط نهادهای قانون‌گذار نظارت نمی‌شوند. در کمال تعجب باید دانست که توکن‌های ابزاری نیز مانند توکن‌های سهام در بسیاری از صرافی‌ها قابل معاوضه هستند.

توکن‌های ابزاری نیز همانند توکن سهام از ارزش سرمایه‌گذاری مطلوبی برخوردارند ؛ زیرا دارایی‌های سپرده‌گذاری‌شده هم‌راستا با چشم‌انداز شرکت صادرکننده برای تولید سود مطلوب ارزیابی خواهند شد.

توکن‌های سهام پس از اخذ مجوزهای قانونی توسط شرکت‌های مادر صادر شده و به دارندگان خود حق رای‌دهی و شرکت در تصمیم‌گیری‌ها را خواهند داد. از آنجا که توکن‌های سهام بخشی از بازار سنتی بورس و کالا هستند ، مقبولیت بیشتری بین سرمایه‌گذاران تازه‌کار بازار رمز ارزها داشته و درک سازوکار آنها ساده‌تر است.

اما اگر به آینده‌ی پروژه‌ای مانند ریپل (Ripple – XRP) خوش‌بین بوده و قصد کسب سود آتی از آن را دارید، سرمایه‌گذاری در توکن‌های کاربردی ارزش بیشتری داشته و می‌تواند به‌تدریج سود قابل‌توجهی عاید شما کند.

استفاده از توکن کاربردی در فرآیند عرضه اولیه سکه ( ICO )

پروژه‌های مختلف و استارت‌آپ‌های کریپتو برای تامین بودجه‌ی لازم از فرآیند عرضه‌ی اولیه‌ی سکه یا ICO استفاده می‌کنند. در این رویداد که شباهت بسیار زیادی با عرضه‌ی اولیه‌ی سهام ( IPO ) دارد واحدهای توکنی‌شده‌ی سهام هر پروژه درازای پرداخت رمز ارزها یا ارزهای فیات دراختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت که ساده‌ترین مثال از نحوه‌ی استفاده از توکن‌های کاربردی است.

هنگامی که توسعه‌دهنده‌ی هر پروژه تصمیم به صدور یک ICO بگیرد تعداد توکن‌های موردنظر خود را مشخص خواهد کرد. این توکن‌ها از نوع یوتیلیتی یا ابزاری بوده و ارزش آن‌ها ازجانب شرکت مادر مشخص می‌شود. ارزش‌گذاری توکن‌های فوق باتوجه به اهداف پروژه در آینده اهمیت بسیار مهمی خواهند داشت . اگرچه ارزش این توکن‌ها اغلب ثابت است، اما با تغییر سطح تقاضا این مبلغ نیز با نوسان‌هایی روبه‌رو می‌شود. نکته قابل‌توجه آن است که اکثر ICOها بر پلتفرم‌های شناخته‌شده‌ای همچون اتریوم راه‌اندازی شده تا مراحل ضرب توکن و چالش‌های فنی آن تسهیل شوند.

این توکن‌های کاربردی را می‌توان به‌وسیله‌ی رمز ارزها و یا حتی ارزهای فیات خریداری کرد. افرادی که به پروژه‌ای علاقه‌مند هستند، می‌توانند با پرداخت هزینه‌ی مشخصی توکن دلخواه خود را به‌دست آورده و آن‌ها را به آدرس کیف‌پول اختصاصی خود منتقل کنند. خریداران هر توکن می‌توانند در آینده به خدمات آتی پروژه‌ی مذکور دسترسی داشته باشند.

در حالت کلی با خرید توکن‌های کاربردی یک پروژه‌ی تکمیل‌شده، سود مناسبی به خریدار تعلق خواهد گرفت. دلیل این امر در پایین بودن قیمت اولیه این توکن‌ها درمقایسه با ارزش نهایی آن‌هاست. اگر پروژه‌ای با موفقیت بسیار خوبی همراه و فراتر از سطح انتظار خود ظاهر شود، ممکن است سود پیش‌بینی نشده‌ای به دارندگان توکن کاربردی آن تعلق گیرد.

معرفی چند نمونه از توکن‌های کاربردی

پروژه‌های بسیاری در جهان کریپتو از توکن‌های کاربردی استفاده کرده‌اند. در این بخش از مقاله به معرفی چند نمونه از این توکن‌ها خواهیم پرداخت که بر شبکه‌ی اتریوم اجرا می‌شوند.

بت – بیسیک اتنشن توکن ( BAT )

BAT توکن بومی مرورگر اینترنتی Brave است که برای حفظ امنیت کاربران اهمیت ویژه‌ای قائل است. این توکن مدل جدیدی از تبلیغات را پایه‌گذاری کرد که رفتار کاربر را پیوسته تحت‌نظر نمی‌گیرد، درعوض کاربران آزادانه و به انتخاب خود برخی از تبلیغات را مشاهده و توکن BAT را به عنوان پاداش دریافت می‌کنند. این توکن‌ها را می‌توان برای انعام دادن به تولید‌کنندگان محبوب خود در شبکه‌های اجتماعی همچون توئیتر استفاده یا در صرافی‌های مشخصی مبادله/نقد کرد.

چین‌لینک ( LINK )

چین‌لینک (Chainlink) یکی از اوراکل‌های فضای رمز ارز است که داده‌ها را از منابع خارجی دریافت و بر یک بلاک‌چین بارگذاری یا آپلود می‌کند. این داده‌ها برای اپلیکیشن‌های قراردادهای هوشمند که نیازمند داده‌های همزمان هستند، بسیار سودمند خواهند بود.

زیرو ایکس ۰ x (ZRX)

۰x سعی در ایجاد یک پلتفرم مبادلاتی سریع و امن رمز ارز دارد که از عناصر مشترک متمرکز و غیرمتمرکز به‌خوبی بهره ببرد.

بایننس کوین ( BNB )

بایننس کوین یا BNB از انواع توکن‌های کاربردی است که به طور بومی در سازوکار داخلی صرافی بایننس دخالت دارد. کاربرانی که مالک BNB باشند از تخفیف ۲۵ درصدی کارمزدها بهره‌مند شده و هزینه‌های تراکنشی خود را با BNB می‌پردازند.

زیلیکا – Zilliqa (ZIL)

زیلیکا پلتفرمی برای توسعه‌ی اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) امن و قابل دسترس برای توسعه‌دهندگان است. توکن بومی ZIL در حوزه بازی‌سازی و تسهیل طراحی و اجرای تبلیغات دیجیتال نیز کاربرد دارد.

آرورا – Aurora (AOA)

پلتفرم بانکداری رمز ارز غیرمتمرکز Aurora بر اساس قراردادهای هوشمند پایه‌گذاری شده است. توکن بومی آن یعنی AOA یک استیبل‌کوین است که توسط حواله‌ها، بدهی و ذخایر مختلف پشتوانه خواهد داشت.

آیا بیت ‌کوین یک توکن کاربردی است؟

بیت‌کوین محبوب‌ترین رمز ارز بازار دارایی‌های دیجیتال است و از نظر ارزش بازار در مقام نخست قرار گرفته است. این رمز ارز به منظور تبادلات همتا-به-همتا و کاملا دیجیتال طراحی شده است.

رمز ارزهایی مانند بیت ‌کوین و اتریوم در پروتکل‌های نرم‌افزاری بلاک‌چین بومی خود کدنویسی شده و دارایی‌های دیجیتال بومی شبکه‌ی خود را دارند. درنتیجه توکن BTC در خالص‌ترین حالت خود یک رمز ارز و هدف آن انتقال ارزش‌های پولی در شبکه بیت ‌کوین است.

رفتار تراکنشی توکن‌های کاربردی، نه براساس یک بلاک‌چین اختصاصی، بلکه به ‌وسیله‌ی قراردادهای هوشمند به‌دست می‌آید.

چالش‌های مرتبط با توکن‌های کاربردی

توکن‌های کاربردی برای تامین مالی پروژه‌ها و استارت‌آپ‌های مختلف کریپتو ابزارهای بسیار مفیدی هستند، اما استفاده از آن‌ها ریسک‌های مشخصی نیز به همراه دارد. با آنکه ویژگی فوق عامل شکوفایی آنها طی ظهور ICO‌ها در سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۶) بود، در سال ۲۰۱۸ (۱۳۹۷) عدم اعتماد بیش از حد و نیز حسابرسی‌های پیوسته، به سقوط شدید آن‌ها دامن زد.

دلیل اصلی شکست بزرگ ICOها، وعده‌های دست‌نیافتنی این استارت‌آپ‌ها در بدو پیدایش و عدم نظارت بر توکن‌های کاربردی صادره بوده است. این شرایط منجر به ازدست‌رفتن اعتماد بسیاری از نهادهای مشتاق به استفاده از توکن‌های فوق شد. اعتماد، عنصر بسیار مهمی برای توسعه و شکوفایی پروژه‌های نوپا است؛ عاملی که هیچ ابزار و دارایی ملموسی هنگام شروع فعالیت خود ندارد.

توکن‌های کاربردی با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند که به طور خلاصه در زیر بیان شده‌اند:

عدم وجود یک مکانیسم طبیعی برای افزایش ارزش توکن‌ها از دست رفتن کامل ارزش در صورت شکست پروژه‌ی مربوطه عدم تاثیر در پذیرش و ارتقای فرهنگ عمومی استفاده از رمز ارزها عدم توانمندسازی دارندگان برای تصمیم‌گیری‌ها (قدرت تصمیم‌گیری در مسائل پروژه دراختیار بنیان‌گذاران و تیم توسعه‌دهندگان اولیه باقی خواهد ماند.) مشکلات مربوط به نقدینگی (این چالش به دلیل احتمال شکست پروژه برای دسترسی به اهداف اولیه و سرمایه‌ی لازم تعریف‌شده رخ خواهد داد.)

جمع‌بندی

توکن‌های کاربردی یا ابزاری، که عموما در فرآیند عرضه‌ی اولیه‌ی سکه (ICO) استفاده می‌شوند، نوعی دارایی رمزنگاری با هدف جمع‌آوری سرمایه موردنیاز برای توسعه و شکوفایی پروژه‌های کریپتو هستند. سرمایه‌گذاران علاقه‌مند می‌توانند این توکن‌ها را با سایر رمز ارزها یا ارزهای فیات خریداری کنند. قیمت این توکن‌ها در مراحل اولیه‌ی توزیع تقریبا ثابت است. توکن ابزاری پس از خریداری، در کیف‌پول رمز ارز افراد ذخیره شده و می‌تواند در خدمات مرتبط با پروژه‌های بلاک‌چینی استفاده شود. قیمت هر یک از این توکن‌ها متغیر بوده و براساس سطح تقاضا و روند پیشرفت پروژه‌ی صادرکننده تعیین خواهد شد.

منابع: ۱ ، ۲ ، ۳ ، ۴